Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

 
Qatlam (qatlamoralig`i) suvlari. 
Erosti suvlarining bunday turi bosimli 
va bosimsiz bo`lishi mumkin. 
Bosimsiz 
qatlam 
suvlari
grunt 
suvlaridan 
pastda 
ikkita 
suv 
o`tkazmaydigan qatlam orasida joylashgan bo`ladi. Ustida suv o`tkaz-maydigan 
qatlamning mavjudligi suvli gorizontga atmosfera yog`in-sochinlarining 
o`tishiga to`sqinlik qiladi. SHuning uchun ham ularning to`yinish va tarqalish 
hududlari bir-biriga mos kelmayda va ancha masofada joylashgan bo`ladi. Suvli 

---

gorizont to`liq to`yinmaganligi tufayli bunday suvlarda bosim bo`lmaydi (137-
rasm).
Bosimli qatlam suvlari
Fransiyaning Artua provinsiyasida XII asrda 
dastlab o`zi oqib chiquvi suv topilgan joy nomi bilan artezian suvlari deb ham 
ataladi. Ular suv o`tkazmaydigan qatlamlar orasidagi suvli gorizontlarda 
to`planadi va bu gorizontlarning suvga to`liq to`yinishi tufayli gidrostatik bosim 
hosil qiladi. Odatda artezian suvlarining gorizontlari keng maydonlarni egallab, 
ancha chuqurliklarda yotadi. 
Bosimli 
qatlam 
suvlarining 
shakl-lanishi 
uchun 
qulay 
sharoitlar 
bo`lib er po`stining botiq 
strukturalari 
(mul-dalar, 
sineklizalar, tog`oldi va 
tog`etagi botiqliklari) yoki 
qatlamlarning 
qiya 
(monoklinal) 
yotishi 
hisoblanadi. 
Birin-chi 
holda 
qatlamlar 
tovoqsimon 
buklan-gan, 
ikkinchi holda esa bir 
tomonga 
qiyalangan 
bo`ladi (138-rasm). 
Bosimli suvlarning oziqlanish viloyatlari asosiy tarqalish maydonlaridan 
gipsometrik balandda joylashgan bo`ladi. SHuning uchun ham suv o`tkazuvchi 
qatlamga kirayotgan suv nishablik bo`yicha harakatlanib, butun qatlamni 
to`ldiradi va gidrostatik bosimga ega bo`ladi. Artezian suvlarining to`yinish va 
sarflanish joylari orasidagi asosiy tarqalish maydoni bosim hududi deyiladi.