Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

Botqoqliklar.
Yer yuzining (ko`prok pasttekisliklar-ning) chuchuk yoki sho`r suv 
bilan kuchli namlangan qismlari botqoqliklar deb ataladi. Botqoqlik suvi tuproqni 
butunlay qoplashi yoki tuproqqa shimilgan holda bo`lishi mumkin. Odatda ko`pchilik 
botqoqliklar xilma-xil botqoq o`simliklari bilan qoplangan bo`ladi. 
Botqoqliklar suvga to`yinish sharoitiga qarab, pastqam erlardagi va baland 
yerlardagi botqoqliklarga bo`linadi. 
Quruqlikning pastqam erlaridagi botqoqliklar har doim yoki o`qtin-o`qtin suv bilan 
ko`milib turadi. Bunday botqoqliklarda sizot suvlari ko`pincha Yer yuziga Yaqin 
bo`ladi. 
Baland erlardagi botqoqdiklarda esa, sizot suvi juda chuqurda, botqoqlik esa, sizot 
suvi gorizontidan Yuqorida joyla-shadi, bunday botqoqliklar asosan yog`inlardan suv 
oladi. Birinchi tip bilan ikkinchi tip botqoqliklardan tashqari oraliq tipdagi botqoqliklar 
ajratiladi. 
Botqoqliklar o`simliklariga qarab 3 turga bo`linadi: 1) o`tli botqoqliklar; 2) 
zamburug`li botqoqliklar va 3) aralash o`simlikli botqoqliklar. 
O`tli botqoqliklar pastqam botqoqliklarda uchrab, ularda qiyoq, qamishlar o`sadi. 
Zamburug`lar esa baland erda joylashgan botkoqliklarda o`sadi. Zamburug`lar 
to`planib, chirib torf yot-qiziqlarini hosil qiladi. G`arbiy Sibir` taygasida, ayniqsa 
Vasyugan`e botqoqligida torfning qalinligi 5-8, hattoki 10 m gacha etadi. 
Aralash o`simlikka (o`tli va zamburug`li) ega bo`lgan botqoq-liklar ko`proq oraliq 
botqoqlik tipiga kiradilar. Biz bu botqoqlik tipida qiyoqni ham qamishni ham, 
moxlarni ham va o`tloqlarni ham uchratamiz. 
Botqoqliklar ham ko`llarga o`xshab, o`zgarmay qolmaydilar. Pastqam erlarda 
joylashgan botqoqliklar o`simlik qoldiqlarining to`planishi bilan do`ng erlarga, 
pushtalarga aylanib qoladilar. 

---

Baland erda joylashgan botqoqliklar ham o`zgaradilar, ular bora-bora qalin torf 
qatlamlariga aylanadilar, ularning usti qurib, o`rmon o`simligi bilan qoplanadi. Shu 
bylan bir qatorda torf botqoqliklari botqoqlanmagan erlarni ham botqoqliklarga 
aylantirishlari mumkin. Shunday qilib, botqoqlik o`z rivojlanishida birinchi galda, 
torfli erlarga, keyin esa tabiiy sharoit natijasida o`tloqqa yoki o`rmonlar o`sadigan 
erlarga aylanadi. Botqoqliklarda torfdan tashqari, botqoq rudasi, oltingugurt 
kolchedani, vivianit va boshqalar uchraydi. Lekin bu qazilmalar torf botqoqliklarida 
juda kam bo`ladi.