Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

5-AMALIY ISH 

---

 
SILIKATLAR SINFI MINERALLARINI O`RGANISH 
 
Ishdan maqsad: Talabalarga silikatlar sinfiga oid minerallarni o’rgatish. 
 
 

---

6-AMALIY ISHI 
MAGMATIK TOG` JINSLARINI O`RGANISH 
 
Ishdan maqsad: 
Magmatik tog` jinslarini laboratoriya sharoitida o`rganish va 
ularning namunalari bilan tanishish. 
Umumiy tushuncha: 
 
Magmatik tog` jinslari suyuq qaynoq silikatli eritma–magmaning chuqurlikda 
yoki yer qobig`ining ustki qismida kristallanib qotgan mahsulotidir.
 
 
Magmatik tog` jinslari hosil bo`lishlariga qarab chuqurlik yoki intruziv va yer 
betiga quyilgan – effuzif tog` jinslariga bo`linadilar. 
 
Intruziv jinslarning muhim mikroteksturasi to`la kristallangan (tekis donali, 
porfirsimon, pegmatitli, diabazli) bo`ladilar.
 
 Effuzif tog` jinslarining muhim makroteksturasi – shishasimon, afanitli yoki 
mikrokristalli, 
porftrli 
bo`ladi. 
Magmatik 
tog` 
jinslarining 
eng 
muhim 
makroteksturalari zich-yaxlit, flyuidel, shleyek va bodomsimon bo`ladi.
 
Magmatik jinslar kislota darajasiga qarab nordon, o`rta, asosli, o`ta asosli va 
ishqorli bo`ladilar.
 
Magmatik jinslarining eng muhim jins yaratuvchi minerallari:
I.
 
Rangsiz silikatlar: kaliyli dala shpatlari – ortoklaz, mikroklin; oxak 
natriyli dala shpatlari – plagioklazlar; feldshpatitlar – nefelin, shuningdek 
oksidlar sinfiga munsub bo`lgan kvarts.
II.
 
Rangdor silikatlar – slyudalar (muskovit, biotit), amfibollar (rogovaya 
obmanka), piroksenlar (avgit, egirin) va olivin. 
Magmatik tog` jinslarining mineral tarkibi uning kislotali darajasiga 
bog`liqdir. Magmatik tog` jinslarining rangi ularning mineral tarkibiga 
bog`liqdir.
III.
 
Magmatik tog` jinslarining hosil bo`lishlariga va ximik tarkiblariga qarab 
qo`yidagi klasslarga bo`linadi: 
A) nordon intruziv – granit; 
nordon gipoabissal – aplit va pegmatit. 
nordon effuzif – kvartsli porfir, liparit, falzit, obsidian, ganza.
B) o`rta intruziv – diorit. 
o`rta effuzif – plagioklbzli porfirit, andezit.
V) asos intruziv – gabbro 
asos gipoabissal – diabaz 
asos effuzif – bazalt, bazaltli porfirit. 
G) o`ta asos intruziv – dunit, peridotit, piroksenit. 
o`ta asos effuzif – pikrit, pikritli porfirit. 
D) ishqorli intruzif – siyenit, nefelinli siyenit. 
ishqorli effuzif – ortoklazli porfir, traxit,fonolit.
Mashg`ulotni o`tkazilishi–bu mashg`ulotda 25 ga yaqin magmatik jinslarning 
namunalari o`rganiladi. Bu jinslarning qisqacha ta`rifi jadvalda keltirilgan bo`lib 
ulardan jinslarni aniqlashda foydalanish mumkin. Magmatik jinslarni ta`riflash 

---

qo`yidagi plan bo`yicha bo`ladi: jinsning nomi, uning rangi, mineral tarkibi, teksturasi 
va hosil bo`lish sharoiti.