Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

1.
 
Bo`lak (klastik) cho`kindi jinislari. 
 
 
Bu qismda o`quvchilari bo`lak jinislarni hosil bo`lish sharoitlari (bo`lak jinslarni 
vujudga kelishi, olib ketilishi va yotqizilishi), jins bo`laklarining tarkibi va shakli 
tsementlovchi massasining tarkibni o`rganadilar.
 
Bo`lak jins bo`laklarini katta kichikligiga va shakliga qarab klassifikatsiyasi:

---

1)
 
Yirik bo`lakli jinslar (psafitlar 2-200 mm). Silliqlanmagan bo`laklilar: katta 
toshlar; taqir toshlar, dresvalar; silliq bo`laklilar: valular (qo`la toshlar), 
shag`allar, mayda shag`allar, konglomeratlar.
2)
 
Qumli jinslar (psamitlar) yoki o`rtacha bo`laklilar (0,1-2,0 mm) - qumlar, 
qumtoshlar.
3)
 
Alevrolitlar (mayda bo`laklilar: 0,1-0,01mm), lyosslar, alevrolitlar, alevrolitli 
slanetslar. 
4)
 
Gili cho`kindi jinslar (pelitlar) 0,01 dan kichik – kolloid cho`kindilar va 
zarrachasi 0,01mm kichik bo`lgan mayda bo`lak jinslardan tuzilgan. Gili 
jinslarning mineralogik tarkibi: gidroslyudalar, kaolinit, montmorinonit, 
beydellit va boshqalar.
Gillarning muhim xususiyatlariga ularning plastikligi, o`tga chidamliligi, namlikni 
o`ziga ko`p shimishi, suv o`tkazmasligi va ko`pchishi, tuproq suspenziya berish 
qobiliyati kiradi. Zichlanish darajasiga qarab, gili jinslar, gill, argillitka gili slanetslar 
bo`ladi. 
2.
 
Orgonogen va xemogen cho`kindi jinslar. 
Orgonogen jinslar organizmlarining qattiq qoldiqlarining yig`ilishidan (ohak 
toshlar, diatomitlar, torf va boshqalar); makro organizmlarning hayot jarayoni vaqtida 
hosil bo`lgan mahsulotlarning to`planishidan (temir va marganets rudalari) hosil 
bo`ladilar. 
Xemogen cho`kindi jinslarning hosil bo`lish sharoitlari. 
 
1. Ximik nurash qoldiq maxsulotlarning yig`ilishi (qoldiq kaolinlar va boksitlar);
2. Haqiqiy toza eritmalardan kristallangan moddalarning cho`kishidan (tuzlar, gips, 
angidrit, ohak toshlar, dolomit);