Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

52-rasm. Burmalarning eni va bo`yi orasidagi 
munosabat bo`yicha morfologik turlari.
53- rasm. Fleksura elementlari
.

---

ralarni va fleksuralarni har tomonlama o`rganish foydali qazilma konlarini 
qidirishda, razvedka va eksplutatsiya qilishda katta amaliy ahamiyatga ega. 
Uzilmali strukturalar va ularning morfologik turlari
.
Uzilmali 
strukturalar (er yoriqlari) er po`stida rivojlanadigan tektonik kuchlar ta`sirida 
sodir bo`lib, burmali tog`larda keng tarqalgan. 
Yer po`stining yaxlitligi buzilishi orqali bir-biridan ajralgan bo`laklari 
o`zining fazoda tutgan o`rni va surilishda qatnashish faolligi bilan ajralib turadi. 
Surilish 
yuzasi 
bilan 
ajralgan 
tog` 
jinslarining 
bo`laklari 
surilmali 
strukturalarning 
bloklari
yoki 
qanotlar
i
deb ataladi. Uzilmali strukturalar er 
yuzasidagi relef shakllari bo`yicha yaqqol ko`rinib turadi. 
Uzilmali strukturalarning surilish yuzasi tekis va notekis bo`lishi mumkin. 
Birinchi holda u odatda silliqlangan bo`ladi. Bunday silliq va yaltiroq yuza - 
sirpanish oynasi
deb ataladi.
Surilish yuzasi notekis bo`lsa, o`zaro xarakatda bo`lgan bloklar orasida 
tektonik brekchiyalar
hosil bo`lishi mumkin. Tektonik brekchiyalarning 
harakatdagi bloklar orasida maydalanib ezilishi va zichlashishi oqibatida 
milonitlar
hosil bo`ladi. 
Tektonik brekchiyalar katta bo`shliq hajmiga ega bo`lganligi uchun ko`p 
hollarda ularning ichiga gidrotermal eritmalar kirib, tomirli va ma`danli mineral 
yotqiziqlar hosil qiladi. SHuningdek tektonik brekchiyalar orasida erosti suvlari, 
gaz va neft mahsulotlri to`planishi mumkin. 
Uzilmali strukturada ko`tarilgan blok yoki yotgan qanot, cho`kkan blok 
yoki osma qanot, surilish yuzasi, surilish yuzasining yotish burchagi, surilish 
amplitudasi kabi elementlar ajratiladi
Uzilmali strukturalar o`zining xima-xilligi bilan ajralib turadi va 
bloklarning surilish yuzasi yo`nalish chizig`i bo`yicha (gorizontal), surilish 
yuzasining yotish chizig`i bo`ycha (vertikal) va ularning har ikkisiga ham 
ma`lum burchak ostida (diagonal) harakatlanishi orqali bir-biridan farqlanadi. 
Bulardan tashqari bloklarning surilish yuzasiga perpendikulyar yo`nalishdagi 
xarakati, surilish yuzasining yotish burchagi, uning yotish tomoni va boshqa 
xususiyatlari ham hisobga olinadi. Ular orqali uzilmali strukturalar uzilma, 
aksuzilma, siljima, ustsurilma, qoplama va ochilma singari turlarga ajratiladi. 
Uzilmali 
struktura-larning 
bunday xilma-xilligi tog` jinslariga 
ta`sir qiluvchi tektonik kuchlarning 
harakat yo`nalishi va ular orasidagi 
munosabatga 
bog`liq. 
Tektonik 
kuchlar harakat yo`nalishiga qarab 
siquvchi, cho`zuvchi va juft kuchlarga 
bo`linadi
Siquvchi tektonik kuchlar bir-
biriga qarshi yo`nalishdagi harakati tufayli tog` jinslarida burmali strukturalardan