Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

Daryo vodiylarining shakli.
Daryo vodiylarining tuzilishi tog` 
jinslarining 
qattiq 
yoki 
yumshoqligiga 
bog`liq 
bo`ladi. 
Kattiq 
tog` 
jinslaridan 
tashkil 
topgan 
maydonlardan 
oqadigan 
daryolar tik yonbag`irli va tog` 
vodiylarini hosil qiladi. Bunga 
tabiiy 
darvozalar: 
Temirlang, 
Temir, Boum, Jung`ariya tipik 
misoldir. YUmshoq tog` jinslardan 
tashkil topgan maydonlarda daryo 
vodiylari keng va yassi yonbag`irli, 
ularda o`simliklar ko`p taraqqiy 
qilgan bo`ladi. Bunday vodiylar 
Farg`ona, Hisor tog`larining janubiy 
qismlarida keng tarqalgan. 
Ba`zi 
olimlar 
daryo 
vodiylarini genezisiga ko`ra erozion 
(yuqoridagi xillar tegishli) va tektonik turlarga bo`ladilar. 
Antiklinal, sinklinal, monoklinal, graben, er yoriqlari bo`ylab rivojlangan 
vodiylarda allyuvial yotqiziqlar juda kam bo`ladi yoki umuman uchramaydi.
Daryo vodiylari planda ko`rinishi yoki morfologik tuzilishiga ko`ra dara, 
qisiq, kon`on, tog`arasimon, yashchiksimon, U va V shakllarda bo`ladi. 
Tog` daryolari suvi kam bo`lishiga qaramasdan nihoyatda katta geologik 
ish bajaradi. Oqimi har doim turbulent xususiyatga ega bo`ladi. Ularda 
chuqurlatish eroziyasi daryolarning yuqori va o`rta oqimlarida o`zan tagini o`yib, 
13- rasm. Asimmetrik daryo vodiysi. 

---

lotincha V harfiga o`xshash chuqur daralarni hosil qiladi (129-rasm). Bunday 
daralar Norin, CHirchiq, Ohangaron daryolarining yuqori oqimida ko`p 
uchraydi. Bahor va kuz fasllarida chuqurlatish eroziyasi yana ham kuchayadi. 
Tog` daryolari yumshoq jinslardan o`tganda U shakldagi vodiylarni hosil qilishi 
mumkin (130-rasm). 
Dunyodagi eng chuqur dara AQSH dagi Kolorado kon`oni hisoblanadi. 
Buyuk Kanon
(
Grand Canyon
) AQSHning Arizona shtatidagi Kolorado 
platosida joylashgan.