Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

Ohakli tuflar
— kalsitdan tarkib topgan g`ovak va bo`shliqli jinslar bo`lib, 
erosti suvlarining chiqish joylarida hosil bo`ladi. Nisbatan yirik bo`shliqlarga ega 
bo`lgan 
bunday 
tuflar 
travertinalar 
deyiladi. 
Tog` 
yonbag`irlarida 
travertinalarning yotqizilishi natijasida balandligi 200 m gacha boradigan supalar 
16-rasm. Temir yo`l polotnasining buzilishiga olib kelgan ko`chki. 

---

hosil 
bo`lishi 
mumkin. 
Bunday 
travertinalar 
Turkiyaning 
Paumqala 
qo`riqxonasida keng rivojlangan (148-rasm). 
Termal erosti suvlari er yuzasiga ko`p miqdorda erigan krem-nezem olib 
chiqadi. Bunday erosti suvlari davriy ravishda fontanlar shaklida otilib chiqadi. 
Ularning harorati +95ºS gacha boradi. Geyzer suvlaridan opaldan tarkib topgan 
kremniyli tuflar yoki geyzeritlar hosil bo`ladi. 
Hozirgi vaqtda bunday geyzerlar Kamchatkada va AQSHning Yellouston 
milliy parkida keng rivojlangan (149-rasm). 
18-rasm. Yellouston qo`riqxonasidagi geyzerlar.
 
17-rasm. Paumqaladagi (Turkiya) travertina yotqiziqlari. 

---

Issiq geyzer suvlarida odatda kremnezem erigan bo`ladi. Er yuzasida 
bunday suvlarning tez sovushi tufayli kremnezem opal shaklida cho`kmaga o`tib 
kremniyli tuflar – geyzeritlar hosil bo`ladi (150-rasm). 
Erosti suvlarining geologik faoliyati bilan bog`liq bo`lgan qo`ng`ir 
temirtosh yotqiziqlari ham ma`lum. Odatda ular temirning eruvchan 
birikmalariga boyigan erosti suvlarining chiqish joylarida shakllanadi. Bunga 
misol qilib Kerch yarimorolidagi temir-ma`danli konni ko`rsatish mumkin. 
Ohaktoshlarda rivojlangan karst bo`shliqlarida temir va alyuminiy gidrooksidlari 
bilan boyigan qizil rangli gilli jinslar rivojlangan. Ular karbonatli jinslarning 
erimaydigan komponentlaridan tarkib topgan bo`lib, terrarossa (qizil tuproq) 
deyiladi (151-rasm). 
Tog` jinslari ichidagi darzliklar va g`ovakliklar bo`yicha harakatlanuvchi 
erosti suvlaridagi mineral komponentlardan kalsit va gips tomirlari, kremniy, 
siderit, fosforit va markazitning konkretsiyalari va sekretsiyalari hosil bo`ladi. 
Odatda erosti suvlari terrigen cho`kindilar sementini shakllantiradi va ularni tog` 
jinslariga aylantiradi. 
Erosti suvlarining inson hayotidagi va xalq xo`jaligining bir qator 
muammolarini echishdagi ahamiyati juda ko`lamlidir. 
Birinchi navbatda erosti suvlari qimmatli foydali qazilma sanaladi va 
aholini ichimlik suvi bilan ta`minlashda hamda qishloq xo`jaligi va sanoat uchun 
kundalik ehtiyoj hisoblanadi.