Nur təFSİRİ

رلا ِللهٱ ِمْسِب
 ِنمْح
 
رلٱ
 ِمی ِح
 
"Rəhman və Rəhim Allahın adı ilə" 
Ayə 1, 2, 3: 
﴾ُرَتْبَ ْلْا َوُه َكَئِناَش نِإ﴿﴾ ْرَحْنا َو َكِ بَرِل ِ لَصَف﴿﴾َرَث ْوَكْلا َكاَنْیَطْعَأ ا نِإ﴿
 
“Həqiqətən, biz sənə bol xeyir əta etdik; Rəbbin üçün namaz qıl, (dəvə) qurban 
kəs; həqiqətən, sənin düşmənin əbtər, sonsuzdur.” 
 
Nöqtələr 
 
◘Allah tövhidə dəvət edərkən tək şəxs tərəfindən danışır. Məsələn, “Ənbiya” 
surəsinin 92-ci ayəsində bildirir ki, sizin Rəbbiniz mənəm, mənə itaət edin. “Muminun” 
surəsinin 52-ci ayəsindən buyurulur ki, sizin Rəbbiniz mənəm, məndən qorxun. “Taha” 
surəsinin 14-cü ayəsində oxuyuruq: “Həqiqətən, mən yeganə Allaham.” Allah bir işi 
vasitəsiz həyata keçirdikdə tək şəxs tərəfindən danışır.
2
Bəzi ayələrdə isə Allahın əzəmətindən, ucalığından danışılır. Bu halda Allah “inna”, 
yəni “biz” əvəzliyindən istifadə edir. Hazırkı surə də belədir. Allahın ən üstün məxluqa 
kövsər kimi bir hədiyyə əta etməsi onun əzəmətini göstərir. 
Allah bir işi vasitə ilə gördükdə (məsələn yağışın yağması) cəm adından danışır. 
Məsələn “Muminun” surəsinin 18-ci ayəsində buyurulur: “Biz səmadan su nazil etdik.” 
◘Quranın 114-surəsi arasında 4 surə “inna” sözü ilə başlayır: “Fəth”, “Nuh”, “Qədr”, 
“Kəvsər”. Bu dörd surədən birinin başlanğıcında ilk ülul-əzm peyğəmbər olan Nuhdan, 
1
“Təfsiri-nurus-səqəleyn” 
2
“Hicr”, 49; “Bəqərə”, 182 

---

311 
həzrət Adəmdən sonra bəşəriyyətin atası sayılan şəxsdən danışılır. Digər üç surənin 
başlanğıcında Quranın nazil olması, aşkar qələbə, kövsər kimi nemətlər yada salınır. 
Olsun ki, bu dörd surə arasında müəyyən rabitələr var. İlk peyğəmbərin risaləti, son 
kitabın nazil olması, İslam məktəbinin qələbəsi və peyğəmbərlik xəttinin davamı əlaqəli 
mövzulardır. 
◘”Kəvsər” sözü “kəsrət” sözündəndir. “Kəvsər” dedikdə bol xeyir mənası nəzərdə 
tutulur. Əlbəttə ki, bu məna vəhy, risalət, Quran, şəfaət, geniş elm, gözəl əxlaq üçün bir 
nümunə ola bilər. Amma surənin son ayəsindən aydın olur ki, kövsər dedikdə həzrət 
Peyğəmbərin (s) mübarək nəsli nəzərdə tutulmuşdur. Çünki kinli düşmən Peyğəmbərə (s) 
hörmətsizlik göstərərək onu sonsuz adlandırmışdı. Allah bu məqamda Öz Peyğəmbərinin 
(s) müdafiəsinə qalxır və düşmənin özünü sonsuz adlandırır. Əgər kövsər dedikdə nəsil 
nəzərdə tutulmasaydı surənin 1-ci və 3-cü ayələrini məntiqi şəkildə əlaqələndirə 
bilməzdik. 
◘“Əbtər” sözü əslində quyruğu kəsik heyvan mənasını bildirir. Amma danışıqda 
sonsuz insanlar belə adlandırılır. Peyğəmbərin (s) oğlan övladları uşaq yaşında dünyasını 
dəyişmişdi. Düşmənlər deyirdilər ki, əgər onun oğul övladı yoxdursa sonsuzdur. 
Ümumiyyətlə, cahiliyyət dövründə qız övlad atanın adını yaşatmağa layiq sayılmırdı. Son 
ayədən aydın olur ki, kövsər sözü həzrət Peyğəmbərin xanım Fatimə vasitəsi ilə davam 
edən bərəkətli nəslinə aiddir. 
◘Bu nəsil xanım Xədicə vasitəsi ilə Peyğəmbərə (s) nəsib oldu. Bəli, Xədicə böyük 
var-dövlətini verib kövsər qazandı. Biz də çox şeylərdən keçməsək kövsərə çatmarıq. 
◘Fəxr Razi öz təfsirində deyir: “Xanım Fatimənin (s. ə.) nəslindən bərəkətli nəsil 
varmı?! Baqir (ə), Sadiq (ə), Riza (ə) bu nəsildəndir. Onların çoxu Bəni-Üməyyə və Bəni-
Abbas dövründə şəhadətə çatdı. Amma bu gün də onların övladları əksər İslam 
məmləkətlərində yaşayır. 
◘“Kəvsər” surəsi elə bir dövrdə nazil oldu ki, atalar qız övladını bədbəxtlik sayır, 
onu diri-diri torpağa bastırmaq barədə düşünürdülər. Məhz belə bir dövrdə Quran qız 
övlada “kəvsər” adı verməklə cahil mədəniyyəti ilahi mədəniyyətlə əvəz edir. 
◘Rəvayətlərə əsasən, behişt arxlarından və çeşmələrindən biri kövsər adlanır. 
Möminlər bu çeşmədən sirab olar. Mütəvatir (mötəbər) “səqəleyn” rəvayətində 
Peyğəmbər (s) buyurur: “Kitab və itrət (pak nəsil) bir-birindən ayrılmaz. Nəhayət, onlar 
qiyamətdə hövuz kənarında mənə qovuşar.” 
◘İlahi kövsər üçün cinsiyyət yoxdur. Fatimə (s. ə.) qız idi. Amma kövsər 
adlandırıldı. Bu adı almaq üçün çoxluğa ehtiyac yoxdur. Xanım Fatimə (s. ə.) bir nəfər 
idi. Bəli, Allah azı kövsər qərar verib, çoxu məhv edə bilər. 
◘Allah Öz övliyalarının müdafiəsinə qalxır. Peyğəmbəri (s) sonsuz adlandıranlara 
sözdə və əməldə cavab verilir. Fatimənin (s. ə.) varlığı əməli cavabdırsa, “huvəl əbtər” 
cümləsi sözdə cavabdır. Allah nəinki övliyalarını, hətta bütün möminləri müdafiə edir.
1
◘Hədiyyə verən Allah hədiyyəni alan Peyğəmbər (s), hədiyyə isə Fatimədir (s.ə.). 
◘Din və müqəddəsliklərə hücum gücləndikcə müdafiə də güclənməlidir. Peyğəmbəri 
(s) çox təhqir etdilər. Onu sehrbaz, kahin, şair, divanə adlandırdılar. Bütün bu itdihamlara 
Quranda müəyyən şəkildə cavab verilir. Peyğəmbəri (s) cinvurmuş adlandırdılar. Allah 
ilahi lütflə onun məcnun olmadığını buyurdu.
2
Peyğəmbəri (s) yalanda itdiham etdilər. 
1
“Həcc”, 38 
2
“Hicr”, 6; “Qələm”, 2 

---

312 
Allah onun aşkar peyğəmbər olduğunu vurğuladı.
1
Peyğəmbəri (s) şair adlandırdılar 
Allah ona şer öyrədilmədiyini buyurdu.
2
Dedilər ki, peyğəmbər çörək yeyib bazara 
getməz. Allah ondan əvvəlki peyğəmbərlərin də çörək yeyib, bazara getdiyini söylədi.
3
Həzrəti sonsuz adlandırdılar, Allah onların özünü sonsuz buyurdu. 
Bəli, yaranmışların şərəflisini sonsuz sayanların cavabı Peyğəmbərə (s) kövsər əta 
edilməsidir. Bu kövsər hamını heyrətə gətirir, düşüncələri dondurur. 
◘Allah-taala ayədə kövsər nümunəsini qeyd etmir. Olsun ki, bu mübhəmlik kövsərin 
misilsiz bərəkətinə işarədir. Bu məsələ Peyğəmbərin (s) özünə də müəyyən həddə 
qaranlıq idi. 
◘Surədə iki qeybi xəbər var. Bunlardan biri Peyğəmbərə (s) kövsər əta edilməsi, 
digəri düşmənlərin sonsuzluğudur. 
◘Tarix Peyğəmbərə (s) verilən hədiyyənin kövsər olmasına canlı şahiddir. Bəşər 
tarixində heç bir nəsil xanım Fatimənin (s. ə.) nəsli kimi inkişaf etməmişdir. Əgər anası 
seyid olanları da seyid saysaq, seyidlərin sayı dünyada qeyri-adi bir həddə çatar. 
Əgər anası seyid olanları da seyid saysaq, seyidlərin sayı dünyada qeyri-adi bir 
həddə çatar. 
◘Peyğəmbərə (s) kövsər əta olunması o zaman məna kəsb edir ki, əta edən kəs elm 
və hikmət, qüdrət və rəhmət qaynağı olsun. Bəli, kövsər əta edilməsi ilahi sifət və 
kamilliklərin nişanəsidir. 
◘Üç cümlədən ibarət olan bu surədə Peyğəmbərə (s) beş dəfə xitab olunur. Quranda 
Peyğəmbərə (s) 240 dəfədən çox xitab edilmişdir. Allah bütün bəşəriyyətin, aləmlərin 
Rəbbi olsa da Peyğəmbərə (s) müraciət edərkən “Sənin Rəbbin” təbirini işlədir. Bu onun 
Öz Peyğəmbərinə (s) xüsusi lütfünü göstərir. 
Bu ilahi lütf Quran boyu müşahidə olunur. Peyğəmbərə (s) “sənin gözlərin”, “sənin 
çöhrən”, “sənin dilin”, “sənin boynun”, “sənin əllərin”, “sənin köksün”, “sənin qəddin” 
deyə müraciət olunur.
4
◘Allah bəzən Peyğəmbərə (s) onun istəyi əsasında lütf edir.
5
Amma kövsər Allahın 
Peyğəmbərə (s) heç bir istəksiz əta etdiyi nemətdir.