O bobojonov k. Jumaniyozov

GLOSSARIY
Aktiv - buxgalteriya balansining bir qismi bo’lib, ma’lum bir 
muddatga sub’ekt mablag’larining tarkibi va joylanishini pul ko’rinishida 
aks ettiradi. Bundan tashqari balansning passiv qismi ham mavjud bo’lib, 
aktiv va passiv tomonlar bo’lim va moddalardan iborat. Aktiv tomonining 
jami summasi passiv tomoni summasi bilan teng bo’lishi lozim. Buni 
shunday tushuntirish mumkin, ya’ni aktiv tomonidagi mablag’larning 
manbalari, balansning passiv tomonida joylashgan.
Akkreditiv (lat. accredo - ishonaman) - nakd pulsiz hisob-kitob 
turlaridan biri. Ma’lum bir tovar va xizmatlar uchun belgilangan muddatda 
mol etkazib beruvchilar bilan hisob-kitoblar uchun ajratilgan pul 
mablag’idir. Akkreditiv qo’yidagi xollarda qo’llaniladi: xaridor va mol 
etkazib beruvchi o’rtasidagi shartnomaga asosan, xaridor va mol etkazib 
beruvchi o’rtasidagi xo’jalik munosabati doimiylikka ega bo’lmasa, 
xaridor tovarni mol etkazib beruvchi manzilida qabul qilib olsa, xokimiyat 
qo’rsatmasi va yuriknomasiga qo’ra, tovar etkazib berishning aloxida 
ma’lum bir sharoitlarida bank muassasasi talabi bilan kreditlash va hisob-
kitobning ma’lum usuliga o’tgan korxonalar munosabatida, tovar moddiy 
boyliklarining me’yoridan yuqori zahiralariga ega bo’lgan korxonalar 
munosabatida.
Aksept (lat. acckeptuk - qabul qilingan) - belgilangan sharoit 
bo’yicha shartnoma to’zishga rozilik berish. Nakd pulsiz hisob-kitobda 
aksept xaridorning mol etkazib beruvchi takdim qilgan hisobini to’lashga 
rozilik bildiradi. Aksept oldingi va keyingi bo’lishi mumkin. Oldindan 
akseptlashda xaridor bankka hisob kelib tushgandan so’ng 3 kun ichida, 
hisob-kitobda qatnashayotgan korxonalar bir shaxarda joylashgan bo’lsa, 3 
ish kuni, boshqa shaxarlarda bo’lsa, 5 kun mobaynida bankka norozilik 
bildirilmasa, mol etkazib beruvchi korxonaning hisobi akseptlangan 
hisoblanadi. 
Aksiz - bilvosita solik turi bo’lib, yalpi iste’mol tovarlari (masalan, 
tamaki, alkogol ichimligi maxsulotlari) ga belgilanadi: davlatga yalpi 
iste’moldagi tovarlarni ishlab chiqaruvchilar va sotuvchilar tomonidan 
to’lanadi. Aksiz summasi tovar bahosiga yoki xizmatlar tariflariga 
kushiladi.
Aksiya - aksiyadorlik jamiyati kapitaliga ma’lum bir ulushning 
kushilganligiga guvox beruvchi va dividend ko’rinishida foydaning bir 
qismini olishga xuquq beruvchi qimmatbaho qog’oz.