O bobojonov k. Jumaniyozov

 
3.2. Tovar-moddiy Rеzеrvlarni sof realizasiya qiymati bo’yicha 
baholash.
Tovar-moddiy Rеzеrvlar shikastlanganda, qisman yoki butunlay 
eskirganda, komplektlashga yoki sotuvni tashkil qilish xarajatlari 
oshganda, sotuv narxi pasaygan holatlarda, tovar-moddiy Rеzеrvlari o’z 
tannarxidan past bahoda realizasiya qiymatida baholanishi mumkin.
Sof realizasiya qiymati- tovar sotilishining taxminiy qiymatidan 
tovarlarni sotuv oldidan tayyorlash va uni sotish xarajatlarining 
ayirmasidir.
Tovar-moddiy Rеzеrvlari sof realizasiya qiymatigacha quyidagi usullar 
asosida qisman hisobdan chiqariladi:
a) moddalar bo’yicha usuli- bunda tovar-moddiy Rеzеrvlarining har bir 
turi baholanadi;
b) asosiy tovar guruhlarining usuli- bunda tovar-moddiy Rеzеrvlarining 
guruhi baholanadi;
v) Rеzеrvlarning umumiy darajasi usuli- bunda hamma tovar- moddiy 
Rеzеrvlari baholanadi.
Sof realizasiya qiymatida hisobdan chiqarishning xususiyatlari
Masala: TMZni realizasiya qiymati bo’yicha baholash.
"Maxsus mebel" kompaniyasi o’zining tijorat faoliyatini hisobot davrida 
uning egalari tomonidan kiritilgan 5000000 so’m kapitali bilan boshladi. 
Кompaniya 1000 birlik tovar-moddiy Rеzеrvlarni 1000000 so’mga sotib 
oldi, fraxt sarflari 100000 so’mni tashkil etdi. Yil davomida kompaniya 
750 birlik mahsulotning bir birligini 1500 so’m bahoda sotdi. Yil oxirida 
kompaniya ixtiyorida 250 birlik mahsulot bor, ulardan 50tasi shikastlangan 
edi. Shikastlangan birliklarning har birini 250 so’m bahoda, qolgan 200 
donaning esa har birini 1500 so’m narxda sotishi mumkin bo’ladi. 
1.
Iyul oxiriga bo’lgan TMZ qoldiqlari balansda qanday summa 
bo’yicha hisobga olinadi?
2.
Ushbu muomalalar bo’yicha shikastlangan birliklarning sotilishining 
moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotga ta’sirini aniqlang.
Birinchi savolning javobi:
TMZ birligining tannarxi:
91

---

1000000 so’m +100000 so’m 
=
1100000 so’m/1000
=
1100 so’mni tashkil 
qiladi
Sof realizasiya qiymati:
shikastlangan mahsulotlarning birligi uchun 250 so’m
shikastlanmagan mahsulotlarning birligi uchun 1500 so’m
Balansda TMZ tannarxi va sof realizasiya qiymatidan eng kichik qiymat 
bo’yicha aks ettiriladi:
Shikastlangan mahsulotlar
50x250so’m
=
12500 so’m
Shikastlanmagan mahsulotlar
200x1100 so’m
=
220000 so’m
Jami TMZ qoldiqlari
232500 so’m
Ikkinchi savolning javobi: 
Realizasiyadan olingan sof tushum (750x1500so’m)
=
1125000 so’m
Sotilgan mahsulotlarning tannarxi(750x1100so’m)
=
825000 so’m
Sof realizasiya qiymati (50x250so’m)
=
12500 so’m
Tannarx
(50x1100so’m)
=
55000 so’m
Shikastlangan mahsulotlardan ko’rilgan zarar (42500so’m)
Sotuvdan kelgan yalpi foyda (1125000-825000-42500
=
257500 so’m
TMZning sof realizasiya qiymati bo’yicha baholanishi va sof realizasiya 
qiymatining keyingi ko’tarilishi.
Yuqorida ko’rsatilgan misolni TMZning sof realizasiya qiymatining 
1200 so’mgacha keyingi ko’tarilishi shartida aks ettiring.
Sof realizasiya qiymati
1200 so’m
Tannarx 
1100 so’m
Tannarx va sof realizasiya qiymatidan eng kam qiymat bo’yicha 
baholashdan kelib chikkan holda TMZning yangi balans qiymati- 1100 
so’m
Sotuvdan kelgan daromad
750x1500so’m
=
1125000 so’m
Sotilgan mahsulotlarning tannarxi (750x1100so’m)
=
825000 so’m
Oldin xarajat deb tan olingan, sof realizasiya qiymatigacha hisobdan 
chiqarish natijasi:
Sof realizasiya qiymati 50x1100so’m
=
55000 so’m
qayta baholashgacha bo’lgan balans qiymati 50x250so’m
=
12500 so’m
qayta baholash natijasi 42500 so’m
Sotuvdan olingan yalpi foyda (1125000 so’m-825000so’m+42500so’m)
=
342500 so’m.