O bobojonov k. Jumaniyozov

Buxgalteriya hisobining axborotidan foydalanuvchilarning manfaati
Foydalanuvchilar
Manfaati
Axborot
manbalari
Sub’ektning 
menejerlari
Ishlab chiqarish va 
moliyaviy faoliyatning 
samaradorligini baholash. 
Moliyaviy va boshqaruv 
qarorlarini qabul qilish
Sub’ektning ichki 
hisobotlari.
Sub’ektning 
moliyaviy hisoboti
Soliq
organlari
Soliqqa tortish
Moliyaviy hisobot 
Soliq deklarasiyasi. 
Ichki tekshi-
ruvlarning 
ma’lumotlari
Aksiyadorlar
Aksiyalar qiymati 
kursining istiqbollarini va 
dividendlarni to’lash 
istiqbollarini baholash
Moliyaviy hisobot
Кreditorlar
Кreditorlik qarzlarini 
o’zish va foizlarni to’lash 
uchun kerakli resurslarning 
mavjudligini aniqlash
Moliyaviy hisobot, 
maxsus 
ma’lumotnomalar
Mol etkazib beruv- Etkazib berilgan mollar 
Moliyaviy hisobot
18

---

chilar
bo’yicha qarzlarni to’lash 
uchun resurslarning 
mavjudligini aniqlash
Xaridorlar 
Mahsulotga qo’yilgan 
narxlarning asoslanganligi
Moliyaviy hisobot
Statistika
organlari
Statistik umumlashtiruvlar
Statistika 
hisobotlari.
Moliyaviy hisobot
Umuman olganda, buxgalteriya hisobi fani boshqa iqtisodiy fanlar 
singari jamiyatning rivojlanib borishi bilan u ham xo’jalikni 
boshqarishning asosiy qurollaridan biri sifatida doimo rivojlanib boradi. 
Buni masalan, buxgalteriya hisobining boshqa sohadagi o’zgarishlar va 
takomillashishini inobatga olmay turib, schyotlar rejasining o’zgarishlarida 
ham ko’rish mumkin. Jumladan, schyotlar rejasidagi eng katta o’zgarish 
1960 yilning 1 yanvarida sodir bo’lgan. Bunda buxgalteriya hisobining 
sintetik schyotlarining soni ancha qisqartirilib, ularning kodi (raqami) uch 
raqam (000)li belgidan ikki (00) raqamli belgiga aylantirilgan. Bu esa 
buxgalteriya hisobini soddalashtirishdan tashqari, uni mexanizasiyalash va 
avtomatlashtirishda o’z vaqtida juda qo’l kelgan. Schyotlar rejasida 
keyingi qisman o’zgarishlar 1985, 1986 va 1987 yillarda yuz bergan. Bu 
o’zgarishlar xo’jalik mexanizmida sodir bo’lgan o’zgarishlar va 
takomillashtirishlar munosabati bilan yuz bergan.
Schyotlar rejasining oxirgi o’zgarishi bizning Respublikamizda 2002 
yil 9 sentyabrdagi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 103-
sonli buyrug’i bilan O’zbekiston Respublikasi buxgalteriya hisobining 
milliy standarti (21-BHMS) «Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning 
moliyaviy-xo’jalik faoliyati buxgalteriya hisobi Schyotlar rejasi va uni 
qo’llash bo’yicha Yo’riqnoma» (Yangi tahrirda) tasdiqlandi va 
O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2002 yil 23 oktyabrda 1181-
son bilan ro’yxatga olindi. Ushbu schyotlar rejasi 2002 yil 2 noyabrdan 
boshlab kuchga kirgan.
Ma’lumki, buxgalteriya hisobi qarorlar qabul qilish uchun zarur 
bo’lgan axborotni o’lchash, ishlash va topshirish tizimi sifatida 
ta’riflanadi.