O bobojonov k. Jumaniyozov

Кompyuterning dasturiy ta’minotiga ketgan sarflarining hisobi. 
Amaliyotda ishlab chiqilgan xar xil hisob proseduralarning paydo bo’lishi 
va tarmoqlarning kengayishi bilan bog’liq bo’lgan kompyuter dasturlarini 
takomillashtirishga ketgan sarflarning hisobi xaddan tashqari muhim 
bo’lib qolgan. Кompyuterning dasturiy ta’minoti bilan shug’ullanuvchi 
sub’ektlarning asosiy aktivlari dastur ta’minotiga va ularni 
takomillashtirishga quyilgan investisiyalardan tashkil topadi.
Кompyuterlarning dastur ta’minotiga ketgan sarflarni 
kapitallashtirish tartibi. Sotuvga mo’ljallangan yoki keng ishlatish uchun 
ijaraga berilgan kompyuterning dasturiy ta’minotining rivojlanishi ITIga 
ketgan sarflarning katta qismini tashkil etadi. Hisob paytida echiladigan 
asosiy masalalardan bittasi, bu – dastur ta’minoti paketlarini 
takomillashtirish paytida sarflangan xarajatlarning qaysi birining joriy 
sarfga va qaysi birining kapitalga yozilishi kerakligini aniq va ravshan 
yoritish lozim:
262

---

sotuvga yoki ijaraga berishga mo’ljallangan kompyuterning dasturiy 
ta’minotini ishlatishga ketgan hamma sarflar ITIga ketgan sarflar 
hisoblanadi va kapitalga aylantirilishi kerak bo’ladi.
originallarning texnik sinovi (OTS)ni o’tkazish uchun tayyorlangan 
original mahsulotni ishlab chiqarishga ketgan sarflar kapitalga 
aylantirilishi kerak. Bu sarflarga OTS o’tkazish uchun tekshirish va 
kodlashtirish kiradi. 
Ishlov berishga ketgan sarflarni kapitalga aylantirishni boshlashdagi hal 
qiluvchi payt bu OTS o’tkazilgandan keyingi payt hisoblanadi. OTS agar 
rejalashtirish, ishlov berish, kodlash va tekshirish amalga oshirilgan bo’lsa 
ushbu xulosaga muvofiq mahsulotni ishlab chiqarish uchun o’tkaziladi. 
Agar dasturga to’liq ishlov berish tugatilgan bo’lsa, OTS ham tugatilgan 
hisoblanadi. Lekin, agarda dastur ta’minotini takomillashtirish o’z ichiga 
bunday ishlov berishni olmasa, mahsulotning ish modeli tugatilgan bo’lsa, 
OTS tugatilgan hisoblanadi.
Original xujjatlardan va o’qitadigan materiallardan ishlab chiqarilgan 
dastur ta’minotiga ketgan harajatlar va taqsimlanish uchun materiallarni 
qo’lda o’rash va joylash uchun ketgan sarflar ishlab chiqarish chiqimlari 
hisoblanadi. Bu sarflar, agarda sotuvdan kelgan foyda tan olinsa, 
inventarizasiyaga oid va realizasiya qilingan dastur ta’minotining 
qiymatiga taalluqli hisoblanadi.