O liy o'q u V yurtlarining arxitektura V a qurilish ta ’lim y o ‘n alish I talabalari uchun darslik

1 1 . 3 - m i s o l . 1 0 . 8 - r a s m d a ta s v ir la n g a n , r a d i u s i r b o ' l g a n d o i r a n i n g k e s ­
im y a d r o s i q u r ils in .
Z
 
Yechish. Doiraning kesim yadrosi konturi ay-
lanadan iborat boMadi. Ushbu aylananing radiusini
aniqlash uchun, neytral chiziq sifatida, 
у
o ‘qiga
tik ravishda doiraga AB urinmasini o ‘tkazamiz. Bu
neytral chiziq 
у
o ‘qida ajratadigan kesm a 
y„
ayla-
na radiusi r ga teng, y a’ni 
y 0 =
- 
r . y 0
ning bu
qiymatini (11.15) formulaga q o ‘yamiz:
.1
_
r
10.8-rasm. 
~ r ~
>
m
bu ifodadan aylana markazidan kuch q o ‘yilgan nuqtagacha boMgan masofa 
m ni, y a ’ni kesim yadrosi radiusini aniqlasa boMadi:
i 2 
J
m
= — = — . 
r
A r
4
 
4
, 
Л Г
 
»
•
>
„
.
.
 
n r
r
M a’lumki, 
J =
-----
v a
A - n r
'
Shunga k o ‘ra 
m =
------- - = —
4 
4 
r n r -
4
11.6. Egilish bilan buralishning birgalikdagi ta ’siri
VI bobda buralishga ishlaydigan detallarning mustahkamlik masalalari 
bilan tanishib chiqqan edik. Biroq, val singari mashina detallari so f bura­
lishning o ‘ziga kamdan kam ishlaydi. Xatto to ‘g ‘ri val ham o ‘zining xu- 
susiy ogMrligi, shkivlar vazni va tasm alarning tortishi natijasida egiladi. 
Binobarin, aksariyat mashina elementlari bir vaqtning o ‘zida ham egilish- 
ga, ham buralishga ishlaydi. Mazkur paragrafda ana shunday holatda ish­
laydigan elementlarning mustahkamligini o ‘rganamiz.
С valning xavfli kesimi deb faraz etamiz va uni kesib olamiz (1 1.9-rasm, a). 
Shu kesimda eguvchi moment ta’sirida hosil boMgan kuchlanishlami aniq­
iaymiz va bularga buralishdan paydo boMgan kuchlanishlami qo‘shamiz.
Eguvchi moment gorizontal tekislik bo‘yicha ta ’sir etadi deylik; bunda 
neytral o ‘q vertikal y o ‘nalishda boMadi, eng katta normal kuchlanishlar cr, 
gorizontal diametming C, va C2 nuqtalarida vujudga keladi. Burovchi mo­
ment kesim da faqat urinma kuchlanishlar uyg‘otib, bulam ing eng kattasi ть 
aylana konturida hosil boMadi.

---

Shunday qilib, С, va C, nuqtalarda 
ham maksimal normal, ham maksimal ur- 
inma kuchlanishlar paydo boMadi. Ver- 
tikal diam etrning C 3 va C4 nuqtalarida 
buralishdan hosil boMgan maksimal urin- 
m a k u ch lan ish larg a egilish d an hosil 
boMgan 
urinm a 
k u c h la n ish la r 
ham 
q o ‘shiladi; biroq bu kuchlanishlar qiyma- 
ti uncha katta boMmaydi, xavfli kuchlan­
ish holati C, va C, nuqtalarda saqlanib 
qoladi. Shu nuqtalardan kichik kubikcha 
ajratib olamiz (1 1.9-rasm,b); kubikchan- 
ing to ‘rl tomoniga urinma kuchlanishlar 
t b, shu tomonlarning ikkitasiga yana nor­
mal kuchlanishlar ham ta ’sir etadi, kubik-
b)
. ,
chaning qolgan ikki tomonida kuchlanish- 
I' '
lar boMmaydi. Shunday qilib, elementning 
*
materiali tekis kuchlanish holatida boMadi.