hollarda olm os konus (Rokvell usuli) yoki olmos piramida (Vikkers usuli) ishlatiladi. Bundan boshqa usullar ham mavjud. Qattiqlikni aniqlash keng tarqalgan sinov turlariga kiradi. Buning saba- bi sinovlarning soddaligidir. Materialning qattiqligini korxonaning o ‘zida bevosita mahsulotning o ‘zidan aniqlasa ham boMaveradi, chunki buyumda qoladigan iz ko‘p hollarda mahsulot ko‘rinishini buzmaydi. Tajribalaming ko‘rsatishicha, ba’zi materiallar uchun Brinell bo‘yicha qattiqlik soni bilan mustahkamlik chegarasi orasida m a’lum b o g ‘lanish mavjud. Masalan, kam uglerodli poMat uchun сгяч« 0 ,3 6 Я В 2.7. Kuchlanishlar konsentratsiyasi Nazariy va tajribaviy tadqiqotlaming ko‘rsatishicha, ch o‘zilgan yoki si qilgan sterjenning ko'ndalang kesimi o ‘zgarmas b o ‘lsa, sterjendagi normal kuchlanish ham bir tekisda boMadi; sakrashlar boMmaydi. Biroq sterjenda o'ymalar yoki tuynuklar boMsa, kuchlanishlarning tarqalishida notekislik- lar, sakrashlar paydo boMadi. Masalan, 2.11-rasm, a da yarim aylana shak- lida o ‘yilgan dumaloq sterjen va tuynukli yassi namunada (2.11-rasm, b) normal kuchlanishlarning notekis tarqalganligini ko‘ramiz. a) b ) 2.11-rasm. Kuchlanishning keskin ortishi uncha katta boMmagan zonada ro‘y bera di, bu zonadan o ‘tgach kuchlanish kamayib, o ‘zgarmas holatga keladi. Maksimal kuchlanishning o'rtacha kuchlanishga nisbati kuchlanishlar konsentratsiyasi koeffitsienti deb ataladi va a harfi bilan belgilanadi:
