A 0
ga faqat F kuch ta’sir etadi. Pastki kesimlarga ustun og‘irligi ham qo‘shila boradi. Eng katta kuchlanish ustunning eng pastki kesimi Ama)l da hosil boMadi. Ustunning o‘zgaruvchan kesim yuzasi Ax pastga tomon ortib bora di. Vazifa sterjen kesimidagi kuchlanishlami sterjen uzunligi davomida o‘zgarmas va [ 6
]ga teng boMishi uchun kesim yuzasi Ax ning o‘zgarish qonunini aniqlashdan iborat. Ustunning yuqori uchidan x masofada qalinligi dx boMgan elementar boMakcha ajratamiz va uning muvozanat tenglamasini yozamiz: dAx _ у , bundan д ~ [cr] kelib chiqadi. Buni integrallab, quyidagi ifodani hosil qilamiz: l»A* +c = J ^ x , (a) agar x = 0 boMsa, Ax= A 0
boMadi, bundan c = - l nA^ kelib chiqadi. Topil- kelib chiqadi. Ana shu giperbolik qonun asosida o‘zgaruvchan kesimli sterjenlar teng qarshilik ko‘rsatuvchi sterjenlar sirasiga kiradi. Bunday sterjenlarda materi- aldan toMiq foydalaniladi, demak tejamkor boMadi. Ammo bunday shaklga ega boMgan ustunlami tiklash qiyin boMganidan, amalda soddaroq shakl - pog'onali ustunlardan foydalaniladi. Qadimda me’mor va muhandislar ba- land minoralar bunyod etishda shunga yaqin qoidaga rioya qilishgan; mino ra diametri pastdan yuqoriga qarab torayib borgan. Pog'onali sterjenlar. Bunday sterjenlar tejamkorlik jihatidan o‘zgarmas kesimli sterjenlar bilan teng qarshilik ko‘rsatuvchi sterjenlar orasidagi o'rinni egallaydi (2.18-rasm). Pog‘onali sterjenlarda o‘zgarmas kesimli sterjenlarga nisbatan materialdan yaxshiroq, ya’ni unumliroq foydalaniladi; teng qarshi- likii sterjenlarga nisbatan esa samaradorligi kamroq albatta. Biroq uni yasash, ^ r = [
