O liy o'q u V yurtlarining arxitektura V a qurilish ta ’lim y o ‘n alish I talabalari uchun darslik

Jismning ajratilgan qismini kubikka boMgan ta’sirini ichki kuchlar bi-
4.1. Nuqtadagi kuchlanish
a)
b)
d)

---

Ian almashtiramiz. Kubikning tomonlariga ta’sir etuvchi to‘liq kuchlanish-
larni Px, Py, Pt deb belgilaymiz.
Bu yerda indekslar kubik tomonlari qaysi o‘qqa tik ekanligini bildiradi.
ToMiq kuchlanishlami kubikning tomonlariga tik va urinma yo'nalishlarda
tashkil etuvchilarga ajratamiz (4,1-rasm, b).
Normal kuchlanishlami с harfi bilan belgilaymiz, yonidagi indeks koor­
dinata o‘qini ifodalaydi. Urinma kuchlanishlar x harfi bilan belgilanib, ikkita
indeks qo‘yiladi: birinchi indeks kuchlanish hosil boMgan yuzaga tik o‘qni,
ikkinchi - kuchlanishning o‘zini yo‘nalashini ifodalaydi. Binobarin x o‘qiga
tik boMgan yuzachada cr.t, *iy va t a ; у va z o'qlariga tik boMgan yuzacha-
larda crv, ги, rre va o',, га> r,, kuchlanishlari vujudga keladi (4.1-rasm, d)
Shunday qilib, A nuqtasi atrofida ajratib olingan kubikcha tomonlarida
kuchlanishlarning 9 ta komponenti vujudga keladi. Kuchlanishlarning bu
majmuasini kuchlanishlar tenzori deb ataladi. Agar kuchlanishlar tenzori
ma’lum boMsa, nuqta atrofidagi har qanday yuzachadagi kuchlanishlami
aniqlasa boMadi.
Ishora qoidasi awalligicha: cho‘zilish kuchlanishlari musbat, siqilish
kuchlanishlari manfiy ishoraga ega. 4.1-rasm, d da siqilish aks ettirilgan
barcha kuchlanishlar musbat ishoraga ega.
4.2. Bosh yuzalar va bosh kuchlanishlar
A nuqta atrofidan ajratib olinadigan kubikni (4.1-rasm, a) istalgan
yo‘nalishda, istalgan og‘malikda olishimiz mumkin. Ammo elementar kubik­
ning holati o‘zgargan sari uning tomonlarida vujudga keladigan kuchlanishlar