O liy o'q u V yurtlarining arxitektura V a qurilish ta ’lim y o ‘n alish I talabalari uchun darslik

bu mavzuga hali ko‘p marta qaytamiz.
Yuqorida chizg‘ich misolida 
egilish
 
deformatsiyasini ko‘rib o‘tdik". Qattiq
jismlar tashqi kuchlarning qo‘yilishiga qarab 
cho ‘zilishi, siqilishi, burali-
sh i
 
va 
siljishi
 
mumkin. Deformatsiya qanday boMishidan qat’iy nazar ma-
terialda bunga qarshilik ko‘rsatuvchi kuchlar paydo bo‘laveradi. Bunday
kuchlarni ba’zan 
elastik ku ch lar
 
deb ham yuritiladi.

---

A g a r m a te ria lg a ta ’ s ir e tu v c h i ta sh q i k u c h la m in g m iq d o ri ortsa, bunga 
m os ra vish d a ic h k i k u c h la m in g ham m iq d o ri o rta d i. A m m o detal y o k i ele- 
m e n tla rn in g g e o m e trik oM cham lari v a m a te ria ln in g x ilig a qarab ic h k i k u c h ­
la r m iq d o rin in g o rtib b o ris h i m a ’ lu m chegaraga ega. T ashqi k u c h la r q iy m a - 
ti m a te ria ln in g y u k k o ‘ ta ris h q o b iliy a ti chegarasiga yetganda m a te ria l y e m i- 
r ila d i (s in a d i). T a s h q i k u c h la r b ila n ic h k i k u c h la r m u v o z a n a ti b u z ila d i. 
S odda q ilib aytganda, m a te ria l k o ‘ ta rg a n c h a k o 'ta ra d i, o rtiq c h a s in i k o ‘ ta ra
o lm a y d i.
A n a shulardan k e lib c h iq ib , m a te ria lla r q a rs h ilig i fa n in in g maqsad va
v a z ifa la rig a o ‘ tsak b o ‘ la d i. M a te ria lla r q a rs h ilig i fa n i in s h o o t va m ashina 
q is m la rig a ta ’ s ir e tu v c h i tu r li ta sh q i k u c h la r b ila n k o n s tru k s iy a d e ta lla ri- 
n in g g e o m e trik oM cham lari ham da ic h k i e la s tik k u c h la r va d e fo rm a ts iy a la r 
o ra sid a g i m a te m a tik b o g ‘ la n is h la m i a n iq la y d i. A n a shunday te n g la m a la r 
y o rd a m id a lo y ih a la n a y o tg a n k o n s tru k s iy a d e ta lla rin in g k e ra k li oM cham lari 
b e lg ila n a d i. Shu yoM b ila n ko n s tru k s iy a va u n in g d e ta lla rin in g