O liy o'q u V yurtlarining arxitektura V a qurilish ta ’lim y o ‘n alish I talabalari uchun darslik

 = ^ [ ° f
+ а 1 + а 1
 -2//(сг1сг;, +£7,<т3 +0-, •<73) ] - ^ |^ - [ с г 1 + СГ, +ст3]2.
Ix c h a m la s h tiris h n a tija sid a , q u y id a g ig a ega boM am iz:
иФ
+
a l
+ стз ~ f f iCT2 - о
-, ' ~
е д ) • 
( 4 -24)
ЗЪ 
^
O d d iy c h o ‘ z ilis h d e fo rm a ts iy a s id a , y a ’ n i 

cr2 = 0 , cr3 = 0
A.
b o ‘ lganda, h a jm o ‘ z g a rish id a n h o s il boMgan s o lis h tirm a p o te n s ia l energiya
( 1 - 2 / / ) с г , -
6 E
(1 - / / ) с т ,
(4 .2 5 )
shakl o ‘ z g a ris h i ene rg iya si
* Ф = '
з Е
‘ 
(4 -2 6 )
boMadi.
B in o b a rin , c h o ‘ z ilis h d a g i toM iq s o lis h tirm a e n e rg iya q u y id a g i y ig M n d ig a
te n g boM adi:
cr,2
г/ = w,. +
ud, =
—- .
1 
ф
2 E
4.9. M ustahkamlik nazariyalari
M u h a n d is lik h is o b in in g eng m u h im v a z ifa s i k u c h la r ta ’ s irid a boMgan 
e le m e n tn in g m u s ta h k a m lig ig a baho b erishdan ib o ra t. B u bo ra d a m a te ria lla r 
q a rs h ilig id a b ir necha m u s ta h k a m lik n a z a riy a la ri is h la b c h iq ilg a n . S hular- 
n in g a y rim la ri b ila n ta n is h ib ch iq a m iz .
M ustahkam likning birinchi nazariyasi.
B u n a za riya g a k o ‘ ra jis m n in g
m u s ta h k a m lig ig a ta ’ s ir etadigan asosiy m iq d o r - eng k a tta n o rm a l k u c h la - 
n is h d ir, y a ’ n i n o rm a l kuchlanish orta b o rib , o ‘ z in in g x a v fli q iy m a ti a ° g a erish- 
ganda jis m (d e ta l) y e m irila d i, m ustahkam ligini y o ‘ qotadi. cr°n in g q iy m a ti o d d iy 
ch o ‘ z ilis h y o k i s iq ilis h g a sinash o rq a li ta jrib a yoM i b ila n a n iq la n a d i.
M u ra k k a b k u c h la n is h h o la tid a m u s ta h k a m lik n i b u z ilis h s h a rti q u y id a ­
g ic h a ifo d a la n a d i:
o t - o °
- c h o ‘ z ilis h d a ;
|сг31 = (4 .2 7 )
X a v fli k u c h la n is h
ct
° n i z a x ira (zapas) k o e ffits ie n ti n ga boM ish o rq a li 
ru x s a t e tilg a n n o rm a l k u c h la n is h [c r ] a n iq la n a d i:
H
=
- -
n
U h o ld a b ir o ‘ q li ku c h la n is h h o la ti u ch u n m u s ta h k a m lik sh a rti q u y id a g i 
k o ‘ rin is h n i o la d i:

---

|cr3| < [ c r ] - s iq ilis h h o li uchun 
(4 .2 8 )
S hunday q ilib , m u s ta h k a m lik naza riya sid a uchta bosh k u c h la n is h (ст,, 
ст2, 
ct
3) lardan fa q a t b itta s i - eng ka tta si hisobga o lin a d i, q o lg a n ik k ita s i 
m u s ta h k a m lik k a ta ’ s ir e tm a y d i, deb qa ra la d i.
T a jrib a la rn in g k o ‘ rs a tis h ic h a , b u n a za riya p la s tik m a te ria lla r u c h u n g in a
q o n iq a rli n a tija la r b e ra d i, x o lo s .
U shbu n a z a riy a X V I I asrda G a lile y to m o n id a n is h la b c h iq ilg a n .