O liy o'q u V yurtlarining arxitektura V a qurilish ta ’lim y o ‘n alish I talabalari uchun darslik

e - i
- e - t '
2 F \ 2
P
24
yoki 
у
=
19 
F t
192 
E J
Xulosa. Mazkur bobda balkalarning solqiligi va burilish burchagi tushun- 
chalari bilan tanishdik. Balka egilgan o ‘qining differensial tenglamasini tu- 
zish va uni integrallashni o ‘rgandik. Bobga boshlangMch parametrlar usuli 
bilan yakun yasadik.
Bilim ingni sinab k o ‘r
1. Egilgan balka o‘qining differensial tenglamasi qanday yoziladi?
2. Differensial tenglamalarning ishoralari qanday qabul qilinadi?
3. Differensial tenglamani integrallashdan hosil boMgan ixtiyoriy o'zgarmaslar
qanday topiladi?
4. Balkalar uchun asosan necha xil chegara sharti bor?
5. Universal tenglama qanday yoziladi?
6. Universal tenglamaning boshlangMch parametrlari qanday aniqlanadi?

---

IX BOB
KO‘CHISHLARNI ANIQLASHNING
UMUMIY USULLARI
M avzu m azm uni. A w algi boblarda oddiy balkalarning ko‘chishlarini 
an iqlashg a doir b a ’zi xususiy h ollarni k o ‘rib o ‘tdik. M azkur bobda 
ko‘chishlarni aniqlashning kengroq, umumiyroq usullari bilan, shuningdek, 
elastik sistemalarga oid umumiy teoremalar bilan tanishamiz.
9.1. K o ‘ch ishlar va ishlar haqida tushuncha
Statik noaniq sistem alarni hisoblashda m uvozanat tenglam alaridan 
tashqari ko‘chishlar tenglamalarini tuzishga va yechishga to ‘g ‘ri keladi. 
Bunday tenglamalami tuzish uchun a w a lo inshootlaming deformatsiyalarini 
aniqlashni bilish zarur. K o‘chishlarni aniqlash masalasi faqat statik noaniq 
sistemalargagina taalluqli bo‘lib qolmay, balki statik aniq sistemalarga ham 
aloqadordir. Statik aniq sistemalardan tashkil topgan qurilish konstruksiya- 
larining deformatsiyasi m e’yoridan ortib ketmasligi zarur. Bu masala ham 
k o ‘chishlar orqali hal etiladi. Shunday qilib, ko'chishlarni aniqlash masala­
si materiallar qarshiligining muhim masalalaridan biri hisoblanadi.
B iro r n uq taning k o ‘- 
chishi deganda, inshootning 
deform atsiyasi jarayonida 
uning (nuqtaning) koordi- 
natalarining o ‘zgarishi tus- 
huniladi. K o‘chishlami biz 
G uk qon un i ch egarasid a 
aniqlaymiz, ya’ni ko'chishi 
aniqlanayotgan kesim ning 
kuchlanishlari proporsional­
lik chegarasida yotadi, deb 
faraz etamiz.
K o‘chishlami aniqlash- 
da kuchlar ta ’sirining mus- 
taqilligi qoidasi amal qila­
di. Bu qoidaga k o ‘ra bir 
9