O liy o'q u V yurtlarining arxitektura V a qurilish ta ’lim y o ‘n alish I talabalari uchun darslik

Bu esa (12.38) formulaga olib keladi.
Garmonik kuch ta’siri. Rezonans. Sanoat binolarida ba’zan muvozanat-
lashmagan aylanuvchi qismi boMgan mashinalar o‘matiladi (12.13-rasm).
P
P(
t
)
c
!
t
.
—— — sin 
a>{t-r)
mco
P,
4
4
T
dx
12.12-rasm. Cheksiz 
kichik
zarbalarning ketma-ketligi
12.13-rasm. Rotor
о ‘rnatilgan balka.

---

Muvozanatlashmagan massaning o ‘q atrofida aylanishidan hosil boMgan 
markazdan qochma kuch P ta’sirida balka tebranadi. Bu kuchning vertikal 
tashkil etuvchisi
P = P Q
sin 
9 t
(12.40)
boMadi. Bu yerda 9 - rotor aylanishining burchak tezligi. Form uladan 
ko‘rinib turibdiki, uyg‘otuvchi kuchning balkaga ta ’siri garmonik qonun 
asosida o ‘zgaradi.
Bunday kuch ta ’sirida vujudga keladigan tebranish jarayonini matema- 
tik ko‘rinishda ifodalash uchun (12.38) formuladan foydalanamiz:
kelib chiqadi. Bu yerda _қ, - statik kuch Po ta'sirida hosil boMgan solqilik.
(12.42) 
formulaning tahlili, boshlangMch shartlar nol boMganda, siste- 
mada ikki qismdan iborat murakkab tebranish vujudga kelishini koMsatadi: 
qavs ichidagi birinchi had uyg‘otuvchi kuch takrorligi bo'yicha boMadigan 
tebranishni, ikkinchi had esa xususiy tebranish takrorligi w bilan boMadigan 
tebranishni ifodalaydi. Shunga ko'ra birinchisi - majburiy, ikkinchisi - er­
kin tebranish deb ataladi.
Real konstruksiyalarda noelastik qarshilik kuchlari ta’sirida erkin tebra­
nishlar vaqt o ‘tishi bilan so‘nib boradi; majburiy tebranishlar esa avvalgi 
im plituda bilan davom etaveradi.
Vaqt oMishi bilan erkin tebranishlarning so‘nib borishi (b) hamda ikki 
xil tebranishning qo'shilish jarayoni (a) 12.14-rasmda tasvirlangan.