namuna shaklining o ‘zgarishi materialning xiliga, uning oMchamlariga, na muna bilan asos orasidagi ishqalanish kuchlariga bogMiq. 2.8-rasmda plastik (a) va m o ‘rt material (b) ning yemirilishi k o ‘rsatilgan. Namunaning pressga tegib turgan yuzalaridagi ishqalanish kuchlari namuna ichidagi kuchlanishlaming notekis tarqalishiga sabab boMadi. Ishqalanishni kamaytirish uchun tegib turuvchi yuzalar moylanadi yoki orasiga yumshoq material to'shaladi. a) b) 2.8-rasm. 2.9-rasm. Qayishqoq materiallar siqilish jarayonida yemirilmaydi (sinmaydi), balki kulchasimon shaklda pachoqlanadi. Yuza oshgan sari deformatsiyaga qarshi lik ham orta boradi. Shuning uchun siqilish diagrammasining k o ‘rinishi o g ‘uvchanlik chegarasidan keyin ch o‘zilish, diagrammasidagi holatdan an cha farq qiladi (2.9-rasm ). Rasmda plastik (yumshoq poMat) va m o ‘rt (cho‘yan) materialning siqilishi diagrammasi tasvirlangan. Siqilish diagrammasida yum shoq poMatning mustahkamlik chegarasi yo'qligi, m o‘rt material, masalan, ch o‘yan esa uncha katta boMmagan n is biy deformatsiya zonasida yemirilishi yaqqol ko‘rinib turibdi. 2-jadvaIda ba’zi materiallar uchun siqilishdagi mustahkamlik chegarasi ( ning qiymatlari keltirilgan.
Material a m, M Pa Material Kulrane cho‘van 6 0 0 - 1 0 0 0 Sosna (nam ligi 15%) Granit 1 2 0 -2 6 0 tolalar b o ‘ylab 40 GMsht 8 -3 0 tolalarga k o ‘ndalang 5 Beton 7 - 5 0
