^ sterjenda ichki zo‘riqish-kuchlanish ф paydo boMadi. Tayanchlardan birini ^ yo‘q deb faraz qilsak, ya’ni kon struksiya statik aniq bo‘lsa, sterjen 2 . 2 1 - r a s m bemalol uzaya oladi va bunda hech qanday zo‘riqish hosil boMmaydi. Shakldagi sterjen chiziqli kengayish koeffitsienti a boMgan poMatdan yasalgan deylik. Dastlabki harorat t, boMsin, harorat o'zgarib (ortib yoki kamayib), t 2
boMgan holdagi kuchlanishni aniqlash talab etilsin. Harorat o‘zgarishini x bilan belgilaymiz. Agar sterjenning bir uchi erkin boMganda u quyidagi masofaga uzayar edi:
Д
I = a (tt - t 2)l = a t! Bu bizga fizikadan ma’lum. Biroq tayanchlar sterjenning uzayishiga yo‘l bermaydi, unda siqilish kuchlanishi paydo boMadi. Siqilish va cho‘zilishdagi nisbiy deformatsiyadan foydalanamiz: A l a tl E - — = — =
a t I I Guk qonuniga binoan normal kuchlanish quyidagiga teng: o’= Eg — Eat ■ Agar t, > t 2
boMsa cho‘zilish kuchlanishi, agar t, < t 2
boMsa, aksincha, - siqilish kuchlanishi vujudga keladi. Harorat o‘zgarishidan qo‘shimcha kuchlanishlar paydo boMishini ino- batga olib, loyiha jarayonida maxsus tayanch xillaridan foydalaniladi, binolar qurilishida temperatura choklari qoldiriladi. Uzun beton yoki temir-beton yoMlar ham maMum masofada temperatura choklari bilan ajratiladi. Samo- lyotlaming uchish-qo‘nish polosalari ham shunday bajariladi. 2.9-misol. Pog'onali p o 'la t sterjen t, haroratda ikki uchidan mahkamlangan.
