O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

Epidemik jarayon ko’rinishlari. A gepatit barcha joyda tarqalgan infeksiya,
lekin uning tarqalish darajasi turli hududlarda notekisdir. Tarqalish darajasi
bo’yicha hududlar quyidagicha farqlanadi:
1) epidemik jarayon rivojlanish jadalligi past - kasallikning intensiv
ko’rsatkichi har 100 000 aholiga 100 dan kam;
2) epidemik jarayon rivojlanish jadalligi o’rtacha intensiv ko’rsatkich har 100
000 aholiga 100 dan 300 gacha;
3) epidemik jarayon rivojlanish jadalligi yuqori - intensiv ko’rsatkich 100 000
aholiga 300 dan yuqori. O’zbekiston gepatit A epidemik jarayon rivojlanishi
giperintensiv kechayotgan hudud hisoblanadi.
Kasallikning ko’p yillik dinamikasiga davriylik xarakterli. Epidemik jarayon
rivojlanishi yuqori jadallikda kechayotgan O’zbekiston uchun kichik davriylik xos.
Bu epidemiologik qonuniyat A gepatit virusi intensiv sirkulyatsiya qilib turgan
sharoitda tug’ilishning yuqoriligi va kasallikka moyil jamoaning nisbatan tezkor
shakllanishi bilan izohlanadi.
Kasallikning yillik dinamikasida yaqqol kuzgi-qishki mavsumiylik.
kuzatiladi. Eng kam kasallanish yozning boshlarida qayd etiladi. Lekin Shuni
ta’kidlash joizki, kishilarning kasallikni ommaviy yuqtirishlari aynan yoz
mavsumiga to’g’ri keladi, yashirin davr uzoq davom etishi tufayli 2 oylardan
keyin, ya’ni kuzga kelib A gepatit o’sishi kuzatiladi. Mavsumiylik tabiati yuqish
mexanizmi faollashuviga bog’liq. Kasallikning mavsumiy o’sishi shakllanishida
ayniqsa, suv omilining ahamiyati katta.
Aholining turli yosh guruhlarida kasallanish taqsimlanishi notekisdir.
Epidemik jarayon rivojlanishi jadal kechayotgan hududlarda maktabgacha
yoshdagilar (yasli va bog’cha yoshidagilar) eng ko’p kasallanishadi, o’rtacha
jadallikdagi hududlarda o’quvchi va o’spirinlar, past jadallikdagi hududlarda
kattalar nisbatan ko’proq kasallanishadi. Kasallanganlar yosh tarkibining bunday

---

163
o’ziga xosligi, epidemik jarayon jadalligi turlicha bo’lgan hududlarda A gepatit

virusi bilan bolalikda duch kelish ehtimolligining turli ekanligini aks ettiradi.
Shahar va qishloq aholisi o’rtasida kasallanish ko’rsatkichlari, so’nggi
yillarda, bir-biriga tenglashib bormoqda. Bu hol, shahardagi va qishloqdagi
kommunal qulayliklar farqining tobora kamayib borayotganligi bilan izohlanadi.