O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

Epidemik jarayon ko’rinishlari 

Brusellez barcha joyda tarqalgan, lekin kasallanish holati chorvachilik qay

darajada rivojlanganligiga, xo’jalik tipiga, qo’zg’atuvchining turiga, epizootik
o’choq
faolligi
va
hajmiga,
veterinar-sanitariya
xizmat
saviyasiga,
chorvachilikning industrializatsiya darajasiga bevosita bog’liqdir.
Qo’y-echkilar brusellezi o’choqlarida ko’pincha guruhli kasallanishlar
kuzatiladi. Bunday o’choqlarda kasallanishga ikkita mavsumiy o’sish xosdir:
dastlabki o’sish yanvar-mart oylariga to’g’ri keladi va ommaviy qo’zilatish
mavsumi bilan bog’liqdir, ikkinchi o’sish esa may oylarida bo’lib, qo’ylar junini
qirqish, taxtlash jarayonlarida yuqish natijasidir. Qo’y sutidan tayyorlangan
brinzani iste’mol qilinadigan hududlarda uchinchi yozgi-kuzgi ko’tarilish ham
qayd etiladi, bunda ko’pincha shaharliklar kasallanishadi.
Qoramollar brusellezi o’choqlarida aksariyat sporadik kasallanish kuzatiladi
va ma’lum darajadagi o’sish bahorda - sigirlar ommaviy tug’adigan davrda qayd
etiladi, Shundan so’ng qisman pasayib butun laktatsiya mavsumi oxirigacha, ya’ni
noyabr oyigacha bir me’yorda saqlanib turadi.
Kishilar kasallanishining kasallangan hayvonlar va ularning mahsulotlari
bilan epidemiologik bog’liqligi brusellezga yaqqol kasbiy (professional) tus beradi.
Kasallangan kishilar orasida katta yoshlilar ko’pchilikni tashkil etishadi, lekin
brusellez keng tarqalgan mintaqalarda bolalar kasallanishi ham tez-tez uchrab
turadi.

---

204
Profilaktikasi 

Brusellezning oldini olish uchun veterinariya-sog’lomlashtirish, xo’jalik va
tibbiy-sanitariya tadbirlari kompleks tarzda olib boriladi.
Qishloq xo’jalik hayvonlarini brusellezdan muhofaza qilish tizimi
xo’jaliklarga brusellez bilan kasallangan mollar tashqaridan kirib qolishining oldini
olishga va kasallik qayd etilgan xo’jaliklarni sog’lomlashtirishga asoslangandir.
Shu maqsadda hayvonlar o’rtasida diagnostik tekshiruvlar (serologik,
bakteriologik), kasallangan hayvonlarni go’shtga topshirish, abortning qat’iy
hisobi, chetdan (xo’jalikdan tashqaridan) keltirilayotgan mollarni veterinariya
guvohnomasi asosida qabul qilish, ularni 1 oy muddatga karantinda saqlash, Shu
vaqt ichida serologik tekshiruvdan o’tkazish, Shuningdek, sanitariya-dezinfeksion,
xo’jalik-tashkiliy va mollarni brusellezga qarshi emlash kabi tadbirlar kompleksi
muntazam amalga oshirilishi zarur.
Tibbiy-sanitariya tadbirlari kishilarga kasallik yuqib qolishining oldini olishga
qaratilgan individual himoyadan va qo’y-echkilar brucellyozini yuqtirish xavfi
yuqori professional guruhlar o’rtasida emlash o’tkazishdan iboratdir. Emlanishi
mo’ljallanayotgan kishilar avvalo klinik-laboratoriya, jumladan, serologik va
allergik tekshiruvlardan o’tkaziladi. Seroallergik sinamalarga manfiy reaksiya
ko’rsatuvchilargagina emlashga ruxsat etiladi. Yangidan ishga qabul qilinayotgan
shaxslar vaksinatsiyadan keyin 3-4 hafta o’tgach ishga qo’yiladilar. Revaksinatsiya
1 yildan keyin manfiy reaksiya ko’rsatuvchilarga qilinadi. Brusellezga qarshi
emlash 18 yoshdan boshlab o’tkazilishi mumkin.
Kasallangan kishilarni erta aniqlash maqsadida professional guruhlar
dispanser nazoratiga olinib muntazam ravishda profilaktik tibbiy ko’rikdan
o’tkazib turiladilar.

---

205