O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

Kasallikning yuqish mexanizmiga nisbatan qo’llaniladigan chora-
tadbirlar 
Chora-tadbirlar

Samaradorlik ko’rsatkichi

Epidemiyaga karshi
yo’naltirilgan sanitariya-
gigiyena chora-tadbirlari
Sanitariya va epidemiologik holatidan kelib
chiqadigan rasmiy hujjatlarda ko’rsatilgan chora-
tadbirlar bajarilishining to’liqligi.
Dezinfeksiya
Dezinfeksiya o’tkaziladigan joylarning uni
o’tkazish kerak bo’lgan joylarga nisbatan ulushi.
O’tkazish muddati (yuqumli kasallik o’chog’ida).
Dezinseksiya

Dezinseksiya o’tkaziladigan joylarning uni

o’tkazish zarur bo’lgan joylarga nisbatan ulushi.
Dezinseksiya o’tkazilmasdan va o’tkazilgandan
keyin shu joydagi hashoratlarning soni.
Organizmning kasalliklarga
nisbatan moyilligiga
qaratilgan tadbirlar. Emlash
va zudlik bilan emlash.

Aholi
o’rtasidagi

emlanganlar
nisbati.
Emlanganlar orasida immunologik tekshirishlar.
Yuqtirish mumkin bo’lgan paytdan boshlab
emlangunga qadar o’tgan vaqt. Emlanishi lozim
bo’lganlar orasida emlanganlar soni.
Umumiy yo’nalishdagi tadbirlar
Laboratoriya tekshiruvlari

Laboratoriya tekshiruvlarini o’tkazish lozim

bo’lgan kishilar va joylarning to’liq tekshirilishi,
tekshirilishlarning sifati
Sanitariya maorifi ishlari

Ma’ruzalar, suhbatlar, dokladlar, ko’rgazmali

qurollar soni va ularning zamonaviy sanitariya-
epidemiologiya talablariga mosligi

Ikkinchi guruh omillariga har xil tashqi muhit sharoiti kirib, ular kasallik

qo’zg’atuvchilarining parazitlik xususiyatini kuchaytirishi yoki pasaytirishi
mumkin va shu bilan birga epidemik jarayonning qanday darajada namoyon
bo’lishiga ta’sir qiladi. Bu omillarga tabiiy va ijtimoiy muhit, shu qatorda
aholining yashash va ishlash sharoiti hamda samarali natija beradigan epidemiyaga
qarshi qo’llaniladigan chora-tadbirlar kiradi.
Yuqumli kasalliklarning kelib chiqishi va tarqalishida har bir tabiiy va
ijtimoiy omillarning rolini haqqoniy baholash hamda epidemik jarayonning ichki
tomonidan rivojlanishiga ta’sir qiluvchi omillarga asoslanib aniq epidemik
sharoitda qo’llanilishi zarur bo’lgan epidemiyaga qarshi chora-tadbirlarni tavsiya
etish lozim.
Bunday baholash epidemiologik diagnostika natijalariga asoslangandir.
Uchinchi belgisi bu bajariladigan chora-tadbirlarning asosiy yo’nalishini
aniqlashda qo’llaniladi, bu ularning samarali natijasi va amaliy qo’llashda

---

39
oddiyligidir. Yuqorida ko’rsatilgan birinchi va ikkinchi belgilarni qo’llash yuqori

samarali natijaga asoslanishini nazarda tutmoq lozim.
Epidemiyaga qarshi chora-tadbirlarni epidemik jarayonning hamma
zvenolariga nisbatan baravariga qo’llash maqsadga muvofiqdir.
Ba’zi chora-tadbirlarni qo’llashda bir necha ishtirokchilar qatnashadilar.
Epidemiyaga karshi kurashuvchilarning besh xil vazifasini tasvirlash lozim:
tashkiliy, diagnostik, uslubiy, bajaruvchilik va nazorat qilish.
Birorta chora-tadbirlarni amalga oshirishda bir necha ishtirokchi har xil
vazifani bajarishda qatnashadi. Epidemiyaga qarshi kurashish zamonaviy
tizimining maqsadi: aholi orasidagi yuqumli kasalliklarni keskin kamaytirish va
ba’zilarni esa butunlay yo’qotishdir.
Epidemiyaga qarshi kurash tizimi kasallikni aniqlash natijasiga asoslanib
qo’llanilgan chora-tadbirlar, yuqumli kasalliklarning oldini olishga va ularga
qarshi qaratilgan ilmiy qo’llanmalarga asoslanadi.
Epidemiyaga qarshi kurash tizimining aholiga xizmati qonun asosida
mustahkamlanishi lozim. Respublika sog’liqni saqlash qonunlarida uqtirilishicha,
aholining sog’lig’ini saqlash ijtimoiy-iqtisodiy tizimi va tibbiy sanitariya choralari
orqali ta’minlanadi.
Bu hujjatda hamma davlat idoralari, korxonalar, muassasalar va
tashkilotlarning aholi sog’lig’ini saqlash bilan bog’liq bo’lgan masalalarni
echishdagi javobgarliklari ham ifodalangan.
Epidemiyaga qarshi kurashish chora-tadbirlariga muvofiq ravishda xalq
deputatlari kengashi ijroiya qo’mitasi, hokimliklar, korxona, muassasa, tashkilotlar
boshliqlari va boshqa rahbarlar yuqumli kasalliklarning oldini olish chora-
tadbirlarini o’z vaqtida bajarishlari lozim va kasallik paydo bo’lganda esa uni
bartaraf qilishda faol ishtirok etishlari shart.
Chora-tadbirlar guruhi o’zining yo’nalishiga qarab epidemik jarayonning har
bir omiliga qaratilgan bo’lib, bunda epidemiyaga karshi vosita qo’llanish va
qo’llanmasligi mumkin va shu bilan birga kasallanishning oldini olishga qaratilgan
bo’lishi kerak (13- jadval).

13 - jadval