O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

VGA bilan kasallanishni o’rganishda ko’p yillik dinamikasini yakuniy 
materiallari 

Yillar

Kasallanish
ko’rsatkichi
(U)
Kasallanish
ko’rsatkichi
raqamlari
(x)


x
2

xu
1982
109,3

1983
117,7

1984
94,3

---

106
1985

90,4

1986
86,1

1987
94,9

1988
96.6

1989
75.8

1990
86.5

1991
68,0

1992
78.9

1993
54,3

1994
62,9

1995
60,9

1996
1 20.6

1997
102.2

1998
102,3

1999
101,3

∑n=18
∑u=

x=
∑ x
2
=
∑xu=

20-jadval
Davriylikni aniqlash 

Yillar 

Kasallik 
ko’rsatkichi 

UT 

Og’ishi 
(otklonenie) 
(u-UT) 
1982
109,3

1983
117,7

1984
94,3

1985
90,4

1986
86,1

1987
94,9

1988
96.6

1989
75.8

1990
86.5

1991
68,0

1992
78.9

1993
54,3

1994
62,9

1995
60,9

1996
120.6

1997
102.2

1998
102,3

1999
101,3

p=18
u=89,37

---

107
YUQUMLI KASALLIKLAR YILLIK

DINAMIKASINING TAHLILI 

Tahlilning maqsadi: yil davomida epidemik jarayonning namoyon bo’lish

shakllari bo’yicha kasallanishning sabablarini baholash.
Hal qilinishi kerak bo’lgan masala:
1. Epidemik jarayon namoyon bo’lishining ayrim shakllarini aniqlash.
2. Yil davomida har bir shakllarning jadalligini baholash.
3. Har bir shaklning yillik kasallanish yig’indisidagi ulushi.
4. Shular asosida epidemik jarayonning yetakchi omillari belgilanadi va uni
boshqarish uchun epidemik jarayon kelib chiqish mexanizmi va sabablari haqidagi
g’oyalar ilgari suriladi.
Yil davomida hamma yuqumli kasalliklarga notekis tarqalish xarakterli.
Kasallanishning yil davomida davriy o’zgarishi, ya’ni ko’payib borishi va
susayishi ma’lum sabablarga bog’liqdir.
Yil mobaynida doimo ta’sir etuvchi sabablar yil davomidagi kasallanishni
shakllantiradi. Yil davomidagi kasallanish bu davriy va doimiy bo’lmagan
sabablarni e’tiborga olmagan holda aynan Shu sharoitlarda epidemik jarayonning
minimal jadalligidir. Ayrim hollarda uni mavsumlararo kasallanish deb ham
aytiladi. Davriy ta’sir etuvchi sabablar yil davomidagi kasallanishga epidemik
ustamani shakllantiradi. Bu sabablar har doim yilning ma’lum bir mavsumida yoki
davrida ta’sir qiladi, Shuning uchun ularni mavsumiy sabablar deb yuritiladi,
ushbu jarayonning namoyon bo’lish shaklini esa - mavsumiy kasallanish deb ay-
tiladi. Mavsumiy epidemik jarayon rivojlanishi shakllarini xarakterlab turuvchi
belgilardan biri bu davriy sabablar ta’siri boshlanishi bilanoq kasallanish yilning
aynan bir vaqtida boshlanishida va Shu sabablarning faolligi susaygach
kasallanishning kamayishida namoyon bo’ladi.
Mavsumiylik bu epidemik jarayonning fasllar bo’yicha rivojlanishining
yaqqol namoyon bo’lishidir. Kasallanishning mavsumiy ko’tarilishi - bu
qo’zg’atuvchi populyatsiyasi bilan xo’jayin populyatsiyasining o’zaro ta’sirini
qayta o’zgarishga olib keluvchi ijtimoiy va tabiiy sharoitlarning ma’lum bir
o’zgarishiga epidemik jarayonning reaksiyasidir. Yillik dinamikaning doimiy
bo’lmagan tasodifiy sabablari - bu Shunday sabablarki, ularning natijasi
kasallikning birdan avj olib namoyon bo’lishidir. Bu sabablar faolligining ortishi
yil davomida bir tekis bo’lmaydi, bu sabablar ta’sirida kasallikning epizodik
(to’satdan) avj olishi kuzatiladi.