O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

KORRELYATSION TAHLIL USULI 

Ushbu usul o’rganilayotgan sababchi omil natijasida kasallikning qay
darajada yuzaga chiqishini aniqlab beradi.

Korrelyatsion koeffitsent bo’yicha korrelyatsion bog’lanishni baholash 
jadvali 

Bog’lanish

kuchi
Bog’lanish xarakteri
To’g’ri ( + )
Teskari ( - )
Bog’lanish
yo’q
0,0
0,0
Kuchsiz
0,01 dan 0,29
-0,01 dan -0,29
O’rtacha
0,30 dan 0,69
-0,30 dan -0,69
Kuchli
0,70 dan 1,00
-0,70 dan -1,00
To’liq
1,0
-1,0

Regression tahlil natijalari, o’zgarishlarning yaqqolligidan sababchi omil

(sharoit, chora-tadbirlar va boshqalar) natijasida o’zgarish darajasidan kelib
chiqadi. Masalan, ichak o’tkir infeksiyalarining aholi orasida o’zgarishi, aholi
orasidagi foydalaniladigan vodoprovod ichimlik suvi Davlat standarti talablariga
javob bermaydigan vodoprovod suvlarining sonini o’zgarishi bilan bog’liq.
Dispersion tahlilda 1 ta yoki bir necha o’rganiluvchi omillar natijasida
kasallanish ko’rsatkichini % hisobida aniqlanadi.
To’g’ri chiziqli korrelyatsiya koeffitsentini aniqlash xavfli omilga bog’liq.
To’g’ri chiziqli korrelyatsiya koeffitsenti guruhlar kuzatuvida va undan ko’p
hollarda qo’llaniladi. (p - 30) koeffitsentni hisoblash asosida aniqlanuvchi qatorda
ko’rsatkichlarning o’zgarishini (O’RTA) tekshiriluvchi o’rtacha arifmetik
qatorlardan o’rganiluvchi sababning (sharoit, chora-tadbir va boshqalar) yuzaga
chiqish miqdorini aniqlash yotadi, korrelyatsiya koeffitsentini hisoblash quyidagi
formula bo’yicha olib boriladi.
xu - korrelitsiya koeffitsenti, bog’lanish kuchi va xarakterini o’rganiluvchi
omillar o’rtasida (sharoit, sabab, chora-tadbir va boshqalar) va o’rtacha arifmetik
qatordan to’g’ri keluvchi tekshiriluvchi x qatorda o’zgaruvchi har qanday
kattaliklar x va u ga bog’liqligi.
Misol uchun "K" shahrining dizenteriya "Zonne" va virusli gepatit A bilan
kasallanishlari o’rtasidagi korrelyatsiyani hisoblaymiz.

---

112
Yillar Dizenteriya

bilan
kasallanish
(x)
VGA
bilan
kasallanis
h (u)

1
587

150 190
-51
36100 2601 9690
2
284
164 -113
-37
12769 1369 4181
3
440
218 43
16
1849
256
688
4
241
237 -156
36
24336 1296 5616
5
433
237 36
36
1296
1296 1296
∑n=5

∑x = 1985

∑u= 1006

∑dx=0

∑du=0

∑dx2=
76350

∑du2
=
6818

∑dxdu=
21471

Dizenteriya bilan o’rtacha ko’p yillik kasallanish:

1985
X = =397
5
dx
1
= 587 - 397 = 190 dx
2
= 284 - 397 = - 113 va boshq.

VGA o’rtacha ko’p yillik kasallanish:

1006
U = = 201,2.1.1 fxu
5
du
1
= 150 - 201,2 = -51,2 du
2
= 164 – 201,2 = - 37,2

∑dx x du 21471

1.1.1. fxu = = =0,4
√dx
2
x du
2
√76350 x 6818

Korrelyatsion koeffitsientning nechog’li ishonchliligini o’rtacha xatoliklar

kattaligi bilan taqqoslab tekshiriladi. Korrelyatsiya koeffitsienti o’rtacha xatosi
quyidagi formula bilan hisoblanadi:
1+f2
Mf =
n
bu yerda
f - korrelyatsiya koeffitsient kattaligi
n - qatordagi juftlik a’zolar soni.
Agar korrelyatsiya koeffitsienti kattaligi o’rtacha xatosidan kamida 3 marta
yuqori bo’lsa, korrelyatsiya koeffitsienti kattaligi ishonchli hisoblanadi.

---

113