O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

MAVZU 2. EPIDEMIOLOGIYA FANINING TEKSHIRUV USULLARI, 
EPIDEMIOLOGIK USUL HAQIDA TUSHUNCHA VA BU USULNING 
MOHIYATI, EPIDEMIOLOGIK DIAGNOZ HAQIDA UMUMIY 
TUSHUNCHALAR 

1. Mashg’ulotning mohiyati. Aholi orasida tarqaladigan yuqumli

kasalliklarning oldini olish uchun, epidemiyaga qarshi kurashish choralarini tashkil
etishda asosiy qonun-qoidalaridan biri, profilaktik va epidemiyaga qarshi kurashish
chora-tadbirlarning boshlang’ich, ya’ni asosiy yo’nalishini aniqlashdir, yuqumli
kasalliklarga qarshi kurashish chora-tadbirlarini rejalashtirish va epidemiyaga
qarshi kurashni tashkil etishning asosiy va boshlang’ich yo’nalishini aniqlash
epidemiologik tekshiruv usullarini qo’llash tufayli amalga oshiriladi.
Epidemiologiya sohasida ishlaydigan bo’lajak mutaxassislar, epidemiologiya
fanining tekshiruv usullarini, bu usullarning mohiyatini yaxshi bilishlari kerak.
Yuqumli kasalliklarga qarshi kurashish chora-tadbirlarining maqsadga
muvofiq bo’ladigan rejalarini ishlab chiqishda epidemiologik diagnoz
xulosalaridan foydalanish ham katta ahamiyat kasb etadi.
2. Maqsad: Talabalarni kasalliklarning epidemiologiyasini o’rganishda
qo’llaniladigan epidemiologik tekshiruv usullari bilan tanishtirish. Talabalarni
epidemiologik hodisalar o’rtasidagi sababiy bog’lanishlarni aniqlash usullari bilan
tanishtirish, ularga epidemiologik tekshiruv usullarining mohiyatini tushuntirish,
jumladan tasviriy baholash usuli, analitik (tahliliy) epidemiologiya usuli,
eksperimental
(ilmiy
tajribaga
asoslangan)
epidemiologiya
usullari
va
epidemiologik prognoz (kasalliklarning tarqalish darajasini oldindan aniqlab
berish) usullari bilan tanishtirish.
O’quvchilarni kasallik o’chog’ida olib boriladigan epidemiologik
tekshiruvning o’ziga xos xususiyatlari bilan tanishtirish, ularga kasallik o’chog’ida
epidemiologik tekshiruv olib borish usulini o’rgatish.
O’quvchilarga yuqumli kasalliklarning epidemiologik diagnozi, shu
diagnozning mohiyati, asosiy bo’limlari va bosqichlari, epidemiologik diagnoz
uchun qo’llaniladigan hujjatlar to’g’risida tuShuncha berish. Epidemiologik va
klinik diagnozlarning o’xshashligi va ular o’rtasidagi tafovutlarni o’rgatish.
Nihoyat o’quvchilarga, retrospektiv (o’tmishga asoslanib qilinadigan) va
operativ (tezkorlik bilan qilinadigan) tahlil to’g’risida umumiy tushuncha
berishdir.
3. Mashg’ulotni o’tkazish uchun dasturga binoan 5 soat vaqt ajratilgan,
Shundan 3 soati amaliy mashg’ulotga, 2 soati mustaqil ishga mo’ljallangan.
4. Mashg’ulotni o’tkazish tartibi.
4.1. Kirish so’zi, mashg’ulotni mavzusini, mohiyatini, maqsadini va uning
mazmunini talabalarga tuShuntirish.
4.2. Talabalardagi ushbu mavzu to’g’risidagi boshlang’ich bilim saviyalarini
aniqlab olish.
4.3. Epidemiologik usul, bu usulning mazmuni, mohiyati va qo’llanilishi
haqidagi savollarni muhokama qilish.

---

20
4.4. Yuqumli kasalliklar o’choqlarida o’tkaziladigan epidemiologik tekshirish

usullarini muhokama qilish.
4.5. Epidemiologik diagnoz, epidemiologik diagnoz qo’yish usullari, bu
diagnozning turlari, o’tkazilish bosqichlari va epidemiologik diagnoz uchun
qo’llaniladigan hujjatlarni muhokama qilish.
4.6. Talabalarning muhokama qilingan materiallarni o’zlashtirganliklarini
tekshirish.
4.7. O’tilgan mashg’ulotga yakun yasash va keyingi mashg’ulot uchun
topshiriq berish.
5. Mashg’ulotni o’zlashtirganligini aniqlash maqsadida beriladigan savollar.
5.1. Epidemiologik tekshirish usullari haqida tushuncha.
5.2. Epidemiologik hodisalarning kelib chiqishidagi sababiy bog’lanishlarni,
shu sabablar tufayli kelib chiqadigan oqibatlarni aniqlash uchun ishlatiladigan
usullar.
5.3. Diskriptiv (tasviriy-baholash), analitik va eksperimental (ilmiy tajribaga
asoslangan) epidemiologiyada hamda kasallik tarqalish jarayonini oldindan aniqlab
berish (prognoz qilish) uchun qo’llaniladigan usullar va ularning ta’rifi.
5.4. Kasallik o’choqlarida qo’llaniladigan epidemiologik tekshiruv usullari
yagona kasal uchraydigan va bir talay kasallar uchraydigan kasallik o’choqlarida
epidemiologik tekshiruv o’tkazishning o’ziga xos xususiyatlari.
5.5. Epidemiologik diagnoz haqida tushuncha.
5.6. Epidemiologik diagnoz qo’yish uchun ishlatiladigan usullar.
5.7. Epidemiologik tahlilning turlari (retrospektiv, operativ, prognostik).
5.8. Epidemiologik diagnozning yuqumli kasalliklarning oldini olishdagi
ahamiyati.
5.9. Epidemiologik diagnoz qo’yish uchun qo’llaniladigan hujjatlar.
6. Talabalar bilishi lozim bo’lgan savollar.
6.1. Epidemiologik usulning o’ziga xos xususiyatlari.
6.2. Yuqumli kasallik o’choqlarida olib boriladigan epidemiologik tekshiruv
usulining, yuqumli kasalliklarga qarshi kurashishdagi ahamiyati.
6.3. Epidemiologik diagnoz haqida tuShuncha (epidemiologik diagnozning
asosiy turlari va o’tkazish bosqichlari).
6.4. Tezkorlik bilan qilinadigan (operativ) va o’tmishga asoslanib qilinadigan
(retrospektiv) epidemiologik tahlil.
7. Talabalar o’rganishi lozim bo’lgan amaliy malaka.
7.1. Yuqumli kasallik o’choqlarida epidemiologik tekshiruv o’tkazishni
bilish.
7.2. Guruhli kasallanish hollarida uning sabablarini aniqlay bilish.
7.3. Kasalliklarning qaysi darajada tarqalganligini aniqlashda qo’llaniladigan
ko’rsatkichlarni (mutloq son, nisbiy, intensiv, ekstensiv) amalda qo’llash.
7.4. Yuqumli kasalliklar strukturasini, tarqalish darajasini va dinamikasini
tahlil qilishni o’rganish.

---

21