O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg



Yüklə 0,79 Mb.
səhifə59/169
tarix26.11.2023
ölçüsü0,79 Mb.
#135416
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   169
O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg-fayllar.org (1)

Axborot uchun ma’lumot
Epidemiyaga qarshi kurashish chora-tadbirlari tizimida immunoprofilaktika
o’ziga xos o’rin tutadi. Ma’lumki, yuqumli kasalliklarning oldini olish tizimi
asosan 3 yo’nalish bilan boruvchi profilaktik va epidemiyaga qarshi chora-
tadbirlardan iborat:
1. Kasallik manbaini alohidalab qo’yish va zararsizlantirish.
2. Kasallik qo’zg’atuvchilari tarqalishining oldini olish uchun yuqish
mexanizmini va yo’llarini uzib (to’sib) qo’yish.
3. Emlash yo’li bilan aholining u yoki bu xil yuqumli kasalliklarga
moyilliklarini kamaytirish.
Yuqumli kasalliklarning klinik-epidemiologik va immunologik xususiyatlari
va samarali preparatlarning mavjudligiga qarab, yuqumli kasalliklarning oldini
olishda yuqorida ko’rsatilgan yo’nalishlardan biri asosiy yo’nalish bo’lishi
mumkin. Masalan, ikkinchi yo’nalish aholi o’rtasida bitlashni yo’qotish, toshmali
terlama kasalligini bartaraf qilishda asosiy o’rin tutadi. Lekin bu o’rinda aholi
o’rtasida bitlashni tekshirish, kasallik manbaini (toshmali terlama bilan
kasallanganlarni) aniqlash, ularni shifoxonalarga yotqizish va keng sanitariya-
oqartuv ishlarini olib borish ham katta ahamiyatga ega.
Toshmali terlamaning oldini olishda emlash yordamchi vosita hisoblanib,
undan sanitariya-gigiyena chora-tadbirlarini qisqa vaqt ichida o’tkazishning iloji
bo’lmagan holda foydalaniladi. Emlashning ijobiy tomonlari Shundaki, toshmali
terlama kasalligining kechishini engillashtiradi va o’lim hollarini butunlay
yo’qotadi. Emlash o’lat, kuydirgi, qora oqsoq (brucellyoz), leptospiroz, vabo, ich
terlama va boshqa ichak kasalliklarining (poliomielitdan tashqari) oldini olishda
yordamchi vosita hisoblanadi. Bu turdagi kasalliklarga qarshi vaksinalar yetarlicha
samaradorlikka ega emas. Bunday turdagi kasalliklarning oldini olishda asosiy
e’tibor sanitariya-gigiyena va davolash-profilaktika chora-tadbirlariga qaratilgan
bo’lishi kerak.
Yuqumli kasalliklarning ba’zi bir xillari mavjudki, ularning oldini olish va
kamaytirishda sanitariya-gigiyena chora-tadbirlarini qo’llashning o’zigina yetarli
natija bermaydi. Bunday kasalliklar jumlasiga ko’proq havo-tomchi yo’li orqali
yuquvchi kasalliklarni kiritish mumkin: difteriya, chinchechak, ko’kyo’tal,



92
qizamiq, sil va h.k.


Bu kasalliklarda infeksiya manbai va yuqish mexanizmiga qaratilgan chora-
tadbirlarning yetarlicha samara bermasliginiig asosiy sabablari - ushbu
kasalliklarning klinik va epidemiologik xususiyatlari bilan bog’liq, ya’ni kasallikka
umumiy moyillik, o’ta faol va oson amalga oshuvchi yuqish mexanizmi,
kasallikning engil, yashirin kechishi, ularni o’z vaqtida va butunlay aniqlashning
qiyinligidadir. Shuning uchun ham bunday kasalliklarni kamaytirish va oldini
olishda emlash katta ahamiyatga ega va u asosiy hal qiluvchi rol o’ynaydi.
Emlash ishlari yo’lga qo’yilgunga qadar yer kurrasining barcha joylarida
qizamik, difteriya, tepki, ko’k yo’tal kabi kasalliklar bolalar orasida juda keng
tarqalgan bo’lib, o’lim hollari ko’pligining asosiy sabablaridan biri bo’lib
kelishgan. Bu kasalliklarga qarshi emlash o’tkazilishi natijasida kasallanish
holatlari keskin kamaydi. Masalan, Rossiyada Paster nomli epidemiologiya va
mikrobiologiya ilmiy tekshirish institutida ishlab chiqarilgan qizamiqqa qarshi tirik
vaksina keng ko’lamda epidemiologik sinovdan o’tkazilganda kasallanish o’n
martaga kamaygan va emlashdan keyingi immunitet uzoq vaqt (5 yildan kam
emas) davom etishi aniqlangan. 1969 yildan boshlab bolalarni rejali ravishda
qizamiqqa qarshi emlash keng yo’lga qo’yilgan. Buning natijasida
mamlakatimizda qizamiq bilan og’rish keskin kamaydi. Difteriya, ko’kyo’tal,
qoqshol va poliomielit kasalliklariga qarshi profilaktik emlash natijasida hozirgi
vaqtda mamlakatimizda difteriya kasalligi yakkam-dukkam holda asosan
emlanmagan yoki noto’g’ri emlanganlar orasida uchrab turibdi; ko’kyo’tal bilan
og’rish sezilarli darajada kamaydi; qoqshol bilan og’rish keskin kamaydi.
Poliomielit batamom tugatildi.
Immun zardoblar bilan passiv emlash yordamida ko’pgina yuqumli
kasalliklarning oldini olish yoki davolash mumkin. Bunday zardoblar yordamida
yuqumli kasal bemorlari bilan muloqotda bo’lgan kishilarni emlash kasallik
tarqalishining oldini oladi.

Yüklə 0,79 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   169




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin