O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

Anatoksinlar. Anatoksinlar - formalin yordamida patogen mikroorganizmlar
toksinlarini zararsizlantirib olinadi, qayta ishlov berish natijasida ballast
(qo’shimcha) moddalardan tozalanadi, bunda toksigenlik xususiyatlari yo’qotiladi,
lekin uning antigenlik va immunogenlik xususiyatlari saqlab qolinadi.
Anatoksinlar toksikoinfeksiya kasalliklari - difteriya, qoqshol, botulizm kabi
kasalliklarga qarshi profilaktik emlash uchun ishlatiladi. Organizmga yuborilgan
anatoksinlar organizmda maxsus antitoksik antitelolarning aktiv ravishda hosil
bo’lishiga sabab bo’ladi. Anatoksinlarning immunitet hosil qiluvchi ta’sirini
oshirish va yuborilgan joyda antigenlar "deposini" hosil qilish uchun alyuminiy
gidroksidiga shimdiriladi, buning natijasida anatoksinlarning asta-sekin so’rilishi

---

95
va organizmda mustahkam, uzoq muddatli antitoksik immunitet hosil bo’lishi

kuzatiladi.
Tozalangan anatoksinlar shisha idishchalarda rangsiz, tiniq va oq rangli
cho’kmalari bor suyuqlik holida chiqariladi. Ishlatishdan oldin bu shisha
idishchalar to antigenlar shimdirilgan alyuminiy gidroksidi tekis tarqalgunga qadar
silkitiladi. Anatoksinlar quruq, qorong’u joyda yoki muzlatgichda 2°-10°S daraja
haroratda saqlanishi kerak. Muzlashiga yo’l qo’yib bo’lmaydi.
Tibbiyot
amaliyotida
anatoksinlarning
quyidagi
turlari
ishlatiladi:
shimdirilgan
(adsorbsiyalangan)
difteriyaga
qarshi
anatoksin
(AD);
adsorbsiyalangan stafilokokka qarshi anatoksin; qoqsholga qarshi anatoksin (AS);
ko’p hollarda tarkibiga difteriyaga va qoqsholga qarshi anatoksinlar kiruvchi
assotsiatsiyalangan anatoksinlar ishlatiladi. Masalan: adsorbsiyalangan ko’kyo’tal-
difteriya-qoqsholga qarshi vaksina (AKDS) va adsorbsiyalangan difteriya-
qoqsholga qarshi anatoksin (ADS).