O. M. Mirtazaev epidemiologiyadan amaliy mashg

Ich terlama va paratiflar epidemik o’chog’ida bemor bilan muloqotda 
bo’lganlarga nisbatan chora-tadbirlar. Muloqotda bo’lganlar bemor
gospitalizatsiya qilinganidan boshlab ich terlamada 21 kun davomida tibbiyot
xodimlari nazoratida bo’ladilar. Paratif bemorlari bilan muloqatda bo’lganlar esa
14 kun davomida tibbiy kuzatuvda bo’lishadi.
Har kuni ularning tana harorati o’lchanadi, sog’ligi kuzatib turiladi.
Muloqotda bo’lganlarni 1 marta najas bakteriologik va zardob sistein bilan
RPGAda serologik tekshiriladi. Agar qo’zg’atuvchi najasdan bir marta ajratilib
olinsa, tashuvchilik turini aniqlash uchun safro, siydik va najas qaytadan
tekshiriladi. Serologik reaksiya musbat chiqsa, bir martadan najas, siydik va safro
tekshiriladi. Muloqotda bo’lganlarga bakteriofag beriladi. Bakteriofag berishning
birinchi qismi bemor gospitalizatsiya qilinganidan so’ng, ikkinchi qismi uyga
qaytishdan oldin o’tkaziladi (3 kunda 1 marta bakteriofag qabul qili-nadi).
Suv yoki oziq-ovqat orqali kasallik birdan epidemik avj olsa, muloqotda
bo’lganlardan tashqari o’sha hududda yashovchi aholiga ham bakteriofag beriladi.
Bakteriofag och qoringa ovqatlanishdan 2 soat oldin qabul qilinadi. 6 oydan-3
yoshgacha bo’lgan bolalarga 1 tabletka, 3 yoshdan kattalarga 2 tabletka beriladi.
0,5 % li sodali suv ichib yuboriladi. Bakteriofaglarni qo’llanishiga qarshi
ko’rsatmalar yo’q. Ich terlama va paratif kasalliklari bo’yicha yuqori kasallik
ko’rsatkichiga ega bo’lgan hududlarda mavsumiy ko’tarilishlar davrida surunkali
bakteriya tashuvchilar orasida ham ularning epidemiologik jihatdan xavfini
kamaytirish uchun faglashni o’tkazish maqsadga muvofiqdir.
Maxsus profilaktika. Rejali ravishda emlashga kasallanish bo’yicha noqulay
tabaqalar jalb qilinadilar, bularga kasallanish bo’yicha noqulay ahvoldagi joylarga
ko’chib kelganlar kiradi. Ular ko’chib kelishdan oldin o’z joylarida yoki ko’chib
kelganlaridan so’ng yangi joylarida darhol emlanishlari lozim. Bunda albatta yangi
ko’chib kelgan joydagi kasallanishning mavsumiy ko’tarilish vaqtini e’tiborga
olish kerak. Profilaktik emlashga, shuningdek, qurilish ishchilari va ulariing

---

127
oilalari xam yangi qurilish ob’ektlariga toza suv berilishini ta’minlangunga qadar

jalb qilinadilar. Agarda ma’lum bir tabaqaga tegishli aholi ich terlama va paratif
kasalliklari bo’yicha kasallanish yuqori darajadagi joylarga mavsumiy ishlarga
ketayotgan bo’lsalar, ularga xam profilaktik emlash o’tkaziladi. Rejali ravishda
emlash kanalizatsiya tarmoqlari va aholi yashaydigan joylarda tozalash ishlarini
olib boruvchi ishchilarga, yuqumli shifoxonalar tibbiyot xodimlariga, bakteriologik
laboratoriya ishchilariga, shaharlararo suv transportida ishlovchi xodimlarga,
umumiy ovqatlanish korxonalaridagi ishchilarga, ularning atrofida surunkali
tashuvchilar bo’lgan hollarda o’tkaziladi. Sanitariya epidemiologik jihatdan uzoq
muddat nosog’lom vaziyatda bo’lgan aholi punktlarida barcha aholiga emlash
o’tkaziladi (epidemik xavflilik darajasi 16 balldan yuqori). Yuqori kasallanish
xavfi yuzaga kelgan hollarda har qanday hududlarda epidemiologik ko’rsatmalarga
binoan aholi orasida aktiv emlash ishlarini tashkil etish va o’tkazish zarur.
Masalan: tabiiy ofatlar yuz berganda epidemik avj olishlar yuz berishi mumkin.
Agarda ich terlamaning avj olishi yuz bergan bo’lsa, vaksinatsiya o’tkazish
maqsadga muvofiq emas. Immunitetning hosil bo’lish vaqtini hisobga olgan holda
emlash ishlarini mavsumiy ko’tarilishdan 3-4 hafta oldin boshlash maqsadga
muvofiq. Barcha emlanganlar 063/x shaklga va 064/x shaklga hisobga olinadilar,
bunda albatta emlanish vaqti, dozasi ko’rsatilishi kerak. Ich terlamaga qarshi
emlash uchun hozirgi vaqtda ikki xil vaksina preparati qo’llaniladi: kimyoviy
sorbitlangan ich terlama vaksinasi (katta yoshdagilarni emlash uchun) va Vi-
antigen bilan boyitilgan spirtli ich terlama vaksinasi (kichik yosh dagilarni emlash
uchun).
Revaksinatsiya 1 yildan keyin o’tkaziladi, biroq epid.ko’rsatmalarga binoan
bir necha oylardan keyin ham o’tkazilishi mumkin.