O ‘zbekiston respublikasioliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika

“Analitik va sintetik usulda yasalgan fe’llar sinonimiyasi (S.Ahmad 
asarlari misolida)” mavzusidagi kurs ishini quyidagi reja asosida yozish tavsiya
etiladi:
KURS ISHIREJASI
Kurs ishining umumiy tavsifi.
Kirish.
0 ‘zbek tilshunosligida yasama fe’llar tadqiqi.
L -la affîksli yasama fe’IIarning o'zbek tilidagi mavqei masalasi.
1.1. -la affiksining ma’no va vazifalari.
1.2. -la affiksi so'z yasovchi sifatida.
1.3. -la affiksi shakl hosil qiluvchi sifatida.
II. -la affîksli yasama fe’llarning analitik fe’llar bilan sinonimiyasi.
2.1. Sintetik va analitik fe’llar sinonimiyasining o'zbek tilshunosligidagi talqini.
2.2. Qilmoq (etmoq, aylamoq) fe’llari bilan yasalgan qo shma fe’llar va -la 
affîksli fe’l yasalmalar sinonimiyasi.
Umumiy xulosalar.
Foydalanilgan adabiyodar ro’yxati.
Kurs ishining umumiy tavsifîda “Analitik va sintetik usulda yasalgan fe’llar 
sinonimiyasi” mavzusining dolzarblik darajasi belgilanadi, o ‘rganilganlik darajasi, 
maqsad va vazifalari, tekshirish obyekti va metodi, 
ilmiy yangiligj, tadqiqot 
natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati, kurs ishining tuzilishi va hajmi to'g'risida 
umumiy m aiu m o t beriladi.
Kurs ishining Kirish qismida “O'zbek tilshunosligida yasama fe’llar tadqiqi” 
masalasiga munosabat bildirish lozim bo'ladi.
M a’lumki, o'zbek tilshunosligida fe’llaming yasalishi masalasi yuzasidan bir 
qator tadqiqotlar o'tkazilgan. Xususan, akademik A.Hojiyevning “O 'zbek tili so'z 
yasalishi tizimi” nomli kitobida (- Toshkent: O'qituvchi, 2007. - 167 b.) so'z 
turkumlaridan ot, sifat, ravish va f e i yasalishi xususida qimmatli m a’lumotlar 
berilgan.
26

---

F e’l yasalishi masalasiga oid nazariy qarashlar A.G'ulomovning “Fe’l” nomli 
kitobida (-Toshkent: Fan, 1954. - 88 b.) ham m a’lumotlar mavjud. Shuningdek, fe’l 
yasalishi bilan bog‘liq masalalar darslik va o‘quv qoilanm alaridan ham o'rin oigan.
Talaba kurs ishining bu qismida mavjud adabiyotlami sinchiklab o‘rganish, 
ulami tahlil qilish asosida o'zbek tilshunosligida fe’l yasalmalar tadqiqi bo'yicha o‘z 
xulosalarini bayon qiladi.
u-la affiksli yasama fe’llarning o‘zbek tilidagi mavqei masalasi” deb 
nomlangan birinchi bo‘limda -la affiksining m a’no va vazifalari, bu affiksning so‘z 
yasovchi va shakl hosil qiluvchi sifatida qo‘llanishi kabi masalalar xususida bahs 
yuritiladi.
Talaba bu b o ‘limni yoritishdan aw a l masalaga oid ilmiy manbalami sinchiklab 
o‘rganadi, olimlaming -la affiksining ma’nolari, so‘z yasovchi va shakl hosil qiluvchi 
sifatida qo‘Hanishi haqidagi qarashlarini tahlil qiladi, so'ngra S.Ahmad asarlaridan 
tanlab olingan - la affiksli yasalma fe ’llar ishtirokida tuzilgan gaplami tahlil qilib, bu 
affiksning ma’no va vazifasini belgilaydi. Shundan so ‘ng nazariy xulosalarini 
yoritishga kirishadi.
“ -la affiksli yasama fe’llarning analitik fe’llar bilan sinonimiyasi” deb
nomlangan ikkinchi b o iim d a esa sintetik va analitik fe’l yasalmalar sinonimiyasi 
tahlil etiladi.
Talaba qilmoq (etmoq, aylamoq) fe’llari bilan yasalgan sintetik yasalmalar va - 
la affiksli analitik fe’llar sinonimiyasini yoritishdan aw al masalaga oid ilmiy 
manbalami 
sinchiklab 
o ‘rganadi. 
Xususan, 
ushbu masalaga bag'ishlangan 
F.Jumayevning “0 ‘zbek tilidagi sintetik fe ’l yasalmalarining analitik fe’l