Sentidos implícitos de expresiones usuales en diferentes situaciones de comunicación (an féidir leat do sheoladh a thabhairt dom? –is féidir / 25 Sráid an Chloig...; an bhfuil a fhios agat cá bhfuil mo mhála? –tá sé i.. ./ tá a fhios agam), en el tono irónico (plean an-chliste ar fad!), en interrogaciones orientadas (an bhfuil tú ar meisce nó cad é?, cén fáth nach labhraíonn tú Gaeilge?). Preguntas retóricas (nach deas an rud é cupán tae a ól sa siopa leabhar?).
Tematización, focalización
Elipsis de la información compartida (-cé a chonaic tú? –Seán).
Realce de la información nueva con recursos gramaticales (orden, reduplicación, construcciones), léxicos, de entonación y acentuación.
Cambios de orden en los elementos de la frase: cambios de valor informativo (Itheann Úna úll, Úna a itheann úll, Ull a itheann Úna). Forma relativa del verbo (i gCorcaigh atá cónaí uirthi).
Partículas enfáticas (cé a chonaic tú? -Tusa).
Énfasis en oraciones con is mediante el subatributo (fofhaisnéis) neutro ea y bí i (amhránaí ab ea / ba ea é, amhránaí a bhí ann). Uso del artículo (is siúinéir maith é Pól / is maith an siúinéir é Pól).
Focalización o intensificación de un elemento con: exclamación (nach deas an baile é!); estructuras con función de marco (ráite / déanta na fírinne...); conjunciones consecutivas(bhí sé chomh gafa leis nach bhfaca sé sinn); enumeraciones (tá gach sórt lóistín ar fáil, idir tithe saoire, árasáin, tithe lóistín...); repetición (-cá bhfuil siad? -anseo, anseo); prefijos de intensidad: an-, fíor-,rí-, dea- (an-chluiche a bhí ann); adjetivos: dearg, iontach, aoibhinn; expresiones de encarecimiento: an domhain, an diabhail; superlativo (an rud is fearr san Domhain); entonación focalizadora (Níl a fhios agam an bhfuil suim AICIann); alargamiento (go maaaallll...); silabeo (Deirim arís é: IS CU-MA LIOM FAOIN bPO-LAI-TÍ-OCHT).
3. LÉXICO Y SEMÁNTICA Vocabulario
Variedad de expresiones para cumplir las funciones que se trabajan en situaciones formales e informales tanto para lengua oral como escrita (Ver I, 1 y 3).
Ampliación del vocabulario de las situaciones y temas trabajados. (Ver II, 1). Ejemplo: trabajo: (saoire a thógáil, duine féinfhóstaithe, sochar dífhostaíochta, an tuarastal a mhéadú); variantes (formal–informal) estándar y registros familiares o profesionales.
Sintagmas lexicalizados y secuencias estereotipadas, (“colocaciones”) de uso frecuente (slí bheatha, airgead láimhe).
Expresiones idiomáticas habituales (Tá néal anuas orm, ag cur madraí i bhfuinneoga).
Expresiones frecuentes coloquiales relacionadas con las situaciones y temas trabajados (Is amadán ar a chosa é; giolla na leisce).
Reconocimiento de palabras y expresiones frecuentes de registro vulgar (dún do chlab!; cacamas!) Sentido y restricciones de uso.
Refranes frecuentes relacionados con las situaciones y temas trabajados (Is fearr an sláinte ná na táinte; is fearr réal inniu ná scilling amáireach).
Comparaciones estereotipadas (Chomh binn le cuach, chomh geal le sneachta).
Formación de palabras
Formación de palabras por derivación con y sin cambio de categoría con prefijos y sufijos. Derivación verbal con un sufijo: -aigh, -álaigh, -achtálaigh o con dos afijos (eagla – eaglaigh – imeaglaigh; samhail – athshamhlaigh; gníomh – forghníomhaigh).
Diminutivos: -óg, -ín, -án, (caoróg, maicín, carnán) y aumentativos: an-, mór-, oll-, (anmhórán, mórdháil, ollmhargadh). Despectivos: -adán, -achán (beagadán, breoiteachán, mucachán). Valor afectivo de los sufijos (a stóirín, mo chairrín).
Formación de palabras por composición (bándearg, bunoscionn, ubh-bheobhreiteach). Familias de palabras (lámh, lámhach, láimhsigh, lámháil, lámhaíocht, etc.).
Onomatopeyas (plab, blosc, cling).
Siglas usuales (SEIF, VEID, SAM, ENR,). Acrónimos (cuasar). Palabras formadas sobre siglas o acrónimos (sonóir, róbat, róbaitic, úfó, úfó-eolaíocht).
Significado
Campos asociativos de los temas trabajados. (Ejemplo: salud). Palabras asociadas por el significante (othar / eochair-) o el significado. Polisemia (slán ‘sano’ / ’entero’ / ’libre’), sinonimia (tinneas / galar), connotaciones (obráid a dhéanamh / duine a oscailt / dul faoin scian).
Fraseología (Is fearr an tsláinte ná na táinte; Gach aon duine is a ghalar féin air).
Sustitución de palabras de signficado abierto (déanamh, duine, rud) por léxico preciso (Rud: gléas, trealamh, earra, etc.; duine: saoránach, áitritheóir; déanamh: ullmhú, slánú, cumadh, etc.).
Palabras sinónimas o de significado próximo relacionadas con las situaciones y temas trabajados (otharlann-ospidéil; leigheas-míochaine; síl, smaoinigh, meas; féach, amharc, breathnaigh) y antónimos (slánchéillí-néaltraithe; sláintiúil-míshláintiúil; othar cónaitheach-othar seachtrach). Formación de antónimos con prefijos negativos (d-/do-, neamh-, mí-).
Polisemia y doble sentido (súil ‘ojo’/‘esperanza’; luch ‘ratón - animal’/‘ratón - de ordenador’; clár ‘tabla’/‘índice’/‘programa’). Homonimia (fiach ‘deuda’/fiach ‘cuervo’; guais ‘peligro’/guais ‘aguada’, banna ‘banda’/banna ‘fianza’). Desambiguación por el contexto (neadacha na bhfrancach / Impire na bhFrancach).