ÖĞrenme güÇLÜĞÜ İle iLGİLİ BİLGİlendirme kilavuzu (ÖĞretmen ve aileler iÇİN) Editörler

IRC (Internet Relay Chat): IRC’ler dünya üzerindeki bütün internet kullanıcıların bir araya gelerek gerçek zamanda çevrimiçi olarak sohbet ettikleri yerlerdir. 

İnternet Servis Sağlayıcısı: Şirketlere ve kişilere internet bağlantısı sağlayan kurumlardır. Kısaca ISS ya da İngilizce’de ISP (Internet service provider) olarak bilinir.

İnternet: Birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır.

İntranet: Sadece belirli bir kuruluş içindeki bilgisayarları, yerel ağları (LAN) ve geniş alan ağlarını (WAN) birbirine bağlayan, çoğunlukla TCP/IP tabanlı bir ağdır. İntranet'ler Ağ geçitleri (İng: gateways) ile diğer ağlara bağlanabilir.

İşletim Sistemi: Bilgisayarı kontrol eden program veya programlar kümesidir.

Java: İlk adı Oak olan daha sonra adı Java olarak değiştirilen, Sun Microsystems mühendislerinden James Gosling tarafından geliştirilmeye başlanan, açık kodlu, nesneyeyönelik, zeminden bağımsız, yüksek verimli, çok işlevli, yüksek seviye bir programlama dilidir.

Joker Kart: Komut dizisinde veya arama komutlarında çeşitli karakterler için kullanılan semboldür.

Joystick: Esasen kontrol çubuğu anlamında, video oyunlarında kontrol sistemini oluşturan, oyunu oynatan ve modeline göre giriş,çıkış ve algılama fonksiyonu olan kontrol aracıdır.

Jpeg: Aynı winzip gibi bir sıkıştırma formatıdır. Tek farkı, jpeg resim sıkıştırma formatıdır. İnternetin yaygınlaşması ile birlikte jpeg formatlı resimler de önem kazanmıştır. Çünkü jpeg formatı, bir resmin dosya boyutunu, çok daha küçük boyutlara düşürebilmektedir.

Kabul Edilebilir Kullanım Politikası: Bilgisayar destekli öğretim olanaklarının bir işyerinde veya eğitim kurumunda nasıl kullanılabileceğini ve kullanılamayacağını tanımlayan, bir kullanıcının kurallardan birini ihlal etmesi durumunda uygulanabilecek yaptırımları da kapsayan bir dizi kuraldır. Burada en önemli kurallardan birincisi e-güvenlik, ikincisi ise telif hakkına ilişkin farkındalık ve telif hakkına uymaktır.

Kaldırma (Uninstall): İstenmeyen yazılımları bir bilgisayardan kaldırmak için bir kullanılan programdır.

Katot Işını Tüpü: Bir giriş sinyalinin resmini gösteren bir elektronik gereçtir. Televizyon resim tüpleri katot-ışın tüpleridir. Katot-ışın tüpünün ekran kısmı üzerindeki elektronlar ışık veren bir mdikkat eksikliğie ile kaplanmıştır. Elektronlar bir elektron tabancasından çıkarak ekrana ulaşırlar. Giriş sinyali, ekrana çarpan elektronların sayısını, elektronların akışını kontrol ederek belirler. Bir tür katot-ışını tüpünde dört adet elektrik yüklü levha, ekran üzerinde elektronların hangi noktaya düşeceklerini kontrol eder. Elektron demeti de yüklü olduğundan, bu levhaların alanları ile etkilenir. Alanların değişmesi, elektron demetinin yönünü değiştirir. Elektron demeti ekranı hızla tararken bir resim ekranda oluşur. Televizyon resim tüpleri farklı bir ilkeye göre çalışır. Bir katot-ışın tüpü sadece o işten anlayan birisi tarafından açılmalıdır. Bir katot-ışın tüpünü çalıştırmak için yüksek gerilimlere ihtiyaç duyulur. 20000 voltluk bir potansiyel farkı gereklidir. Yanlış kullanıldığı takdirde, bu gerilim öldürücü olabilir.

Kaydırma (Scroll): İçeriği görüntülemek veya erişmek için bir belge veya pencere boyunca yukarı veya aşağı veya yan yana gitmek için kullanılır.

Kb: Kilobayt.

Kbit / Saniye: Veri aktarım hızının ölçüm birimi, saniyede 1024 bit.

Kelime İşlemci: Metnin oluşturulması, düzenlenmesi, biçimlendirilmesi, depolanması, düzeltilmesi ve basımı için ayrılmış yazılımdır.

Kısıtlı Yazılım (Shareware): Kullanıcının programı tanımasını sağlayan, zaman ve özellik bakımından kısıtlı sürüme verilen dikkat eksikliğiır.

Klavye: Üzerinde harf, rakam, özel karakterler ve özel fonksiyon tuşlarının bulunduğu bir bilgisayar giriş birimidir.

Küçük Yazılım: Küçük programlar veya belirli bir amaç için yazılmış bir uygulamadaki dosyaların özel olarak hazırlanmış koleksiyonlarına verilen isimdir. Örnek olarak internetten erişilebilen elektronik tablo dosyaları, olasılık ve istatistik yönlerinin araştırılması vb. verilebilir.

Leased Line (Kiralık hat): Çoğunlukla internet bağlantısı için kullanılan sürekli hattır.

Liquid Crystal Display (LCD) : Sıvı Kristal Ekran elektrikle kutuplanan sıvının ışığı tek fazlı geçirmesi ve önüne eklenen bir kutuplanma filtresi ile gözle görülebilmesi ilkesine dayanan bir görüntü teknolojisidir.

Listserv: Bitnet/EARN iletişim ağı için tasarlanmış bir otomatik posta listelerine dağıtım sistemidir.

Local area network (LAN): Birden fazla bilgisayarın oluşturmuş olduğu (lokal) en küçük bilgisayar ağlarıdır.

Macera Oyunu: Araştırma, keşif, bulmaca çözme gibi unsurları içeren, hikâyeye odaklı bir çeşit video oyunu türüdür.

Mbits : Saniyede bir milyon bit.

Megabayt (Mb): 1024 kilobayt veya bir milyon bayt.

Metin Manipülasyon Programı: Kelime, grafik ve resimlerin manipülasyonu, depolanması, alınması ve basılmasına izin veren yazılımdır.

Modem:Bilgisayarınızın telefon hatlarını kullanarak iletişim kurmasını sağlar. Modem terimi, Modulation-demodulation kelimelerinin kısaltılması ile oluşturulmuştur. Modem, bilgisayardan aldığı digital(sayısal) veriyi analog veriye çevirerek göndermek ve aynı şekilde karşı taraftaki bilgisayardan gelen analog veriyi tekrar digital veriye çevirerek bilgisayara iletmektir.

MPEG: Hareketli görüntüleri sıkıştırmada kullanılan standart bir yöntemdir.

MUD: İnternet üzerindeki çok kullanıcılı macera oyunları ve simülasyonlara verilen isimdir.

Multimedya:Çoklu ortam; metin, görüntü, grafik, çizim, ses, video ve animasyonların bilgisayarda gösterilmesi, dosyalarda saklanması, bilgisayar ağından iletilmesi ve sayısal olarak işlenmesi ile ilgili bir kavramdır. Çoklu ortam denildiğinde, çeşitli türdeki bilgi kaynaklarının bir arada olması anlaşılmaktadır. 

Müzik Aleti Dijital Arabirimi (Musical İnstrument Digital İnterface MIDI): Bir bilgisayar ile herhangi bir müzik aleti arasındaki sinyal alışverişini sağlayan cihazdır.

Netiquette: İnternetteki görgü kurallarıdır. internetin kötüye kullanım davranışlarını durdurmak için kullanıcılar tarafından hazırlanan davranış kurallarına verilen isimdir.

OPAC: Online Genel Erişim Kataloğu, diğer bir deyişle, bir elektronik kütüphane kataloğudur.

Optik Kafa İşaretçisi: Kullanıcının bir kafa bandına tutturulmuş bir işaretçiyle bilgisayarı kontrol etmesini sağlayan giriş cihazıdır.

Optik Karakter Tanıma (Optical Character Recognition OCR): Bilgisayar ortamında bulunmayan yazılı dokümanların özel tarayıcılar arayıcılığıyla veya normal olarak taranmış resimlerinin FineReader, OmniPage gibi bazı özel programlar yardımıyla bilgisayar ortamına düzenlenebilecek sayısal halde aktarılmasıdır.

Optik Okuyucu: Basılı bir kâğıt üzerinde önceden belirlenmiş konumlardaki işaretli kutucukları okuyarak bilgiyi bilgisayara aktaran bir bilgisayar giriş birimidir. Bu optik okuyucular sayesinde okuması çok uzun sürebilecek bir kontrol işlemi saniyeler içerisinde tamamlanabilir.

Önbellek: Önbellek, sabit diskte bir web tarayıcı tarafından depolanan bilgileri içerir. Tarayıcılar, görüntülenen tüm web sayfalarının kopyalarını bulundurur; böylece sayfalar geri dönüldüğünde hızlı bir şekilde görüntülenebilir. Önbellek, windows altında geçici internet dosyaları adlı bir klasörde saklanır. Bu klasör zamanla sabit diske aşırı yüklenilmesine ve daha sonra bilgisayarın kilitlenmesine neden olabilir.

Palet Topu: İmleci kontrol etmek için kullanılan cihazdır. Kullanıcı topu hareket ettirir, bu da göstericiyi ekranda hareket ettirir. Seçimler cihazdaki düğmelere basarak yapılır ve bu özellikle küçük hareketleri zor olan kullanıcılar için uygundur.

Palet: Genellikle dizüstü bilgisayarlarda bulunan imleci kontrol etmek için kullanılan dokunmaya duyarlı yastıktır.

Panelli Klavye (Overlay Keyboard) : Sözcük, resim veya nesneler içeren kağıt üzerine yerleştirilmiş düz dokunmaya duyarlı zardan oluşan bir çeşit klavye türüdür. Bu klavye, harf tanımlama veya fiziksel zorluklar bulunan kullanıcılar için konvansiyonel klavyenin yerini alması veya eşlik etmesi için kullanılır. Ayrıca panelli klavye, belirli bir görevi gerçekleştirmek veya bilgisayar ekranında belirli bir metni görüntülemek için tek tek veya gruplar halinde programlanabilen ayrı hücrelerden oluşur.

PDF (Portable Document Format) (Taşınabilir Belge Biçimi): Platformlar arası taşınabilir ve yazdırılabilir belgeler oluşturmak amacıyla üretilmiş sayısal bir dosya biçimidir.

Pentium: Intel'den beşinci nesil x86 mimarisi bir mikroişlemcisidir.

Piksel: Dijital göstergelerde görüntünün elde edilmesini sağlayan ve kontrol edilebilen en küçük birimdir.

Plotter: Genellikle grafik çizmek için kullanılan özel bir yazıcı türüdür.

POP (Point of Presence): Kullanıcılar tarafından internete yerel ağa erişim için bir internet servis sağlayıcısı tarafından verilen yer ve telefon numarasıdır.

Predictive Typing Utility (Tahminli Yazım Programı): Kelimelerin metin olarak tamamlanmasını öngören yazılıma verilen isimdir. Yazarken veya yazarken zorluk çekenler için faydalıdır. Bazen tahmini kelime işlemci adı da verilir.

Program: Bilgisayarın bir işlevi yapması için tasarlanmış komutlar zinciridir.

Programlama Dili: Kullanıcının bir bilgisayarla iletişim kurmasını ve çalıştırılabilmesi için programlar oluşturmasını sağlamak için yapılan yapay dildir. Okulda kullanılan programlama dillerine örnek olarak Logo ve BASIC verilebilir.

Protokol: Kurallar veya prosedürler genellikle, bir ağlardaki bilgisayarlar tarafından iletişimlerin nasıl işlendiğini düzenleyen anlaşmaya varılan bir uluslararası standartta ortaya konmaktadır.

Reklam Yazılımı: Bilgisayarda reklamları görüntülemek, arama isteklerini reklam web sitelerine yeniden yönlendirmek ve özelleştirilmiş reklamların görüntülenmesi için ziyaret edilen web sitelerinin türleri gibi kişinin hakkında pazarlama verilerini toplamak amacıyla tasarlanmış programlara verilen dikkat eksikliğiır.

Robot Grafikleri: Logo veya bir Logo benzeri program kullanılarak kontrol edilen bir ekran robotuyla çizilen diyagramlardır. Kullanıcıya şekil, alan ve dönme açısını keşfetme imkanı verdiği için 'robot geometrisi' olarak da adlandırılır.

Sanal Gerçeklik: Gerçek hayattaki ortamların bilgisayarlar aracılığı ile taklit edilmesine denir. Sanal gerçeklikte esas amaçlanan nokta, sanal gerçeklik kaskını taktığımızda kaskta (ya da gözlükte) bulunan ortama adapte olup gerçekte bulunulan ortamı unutmaktır. Sanal gerçeklik ortamları genelde kafaya takılan bir kask ya da gözlük ile oluşturulur.

SCSI (Small Computer Systems İnterface): Küçük bilgisayar sistemleri arabiriminin kısaltmasıdır. Çevresel aygıtları bir bilgisayara bağlamak için uluslararası olarak tanımlanmış bir standart arabirimdir.

Sık Sorulan Sorular (SSS): Aynı soruya cevapların tekrarlanmasını önlemek için, bireysel e-posta tartışma listeleri / grupları veya dünya çapında web siteleri için bir referans belge olarak üretilen en sık sorulan soruların ve cevaplarının listesidir.

Sihirbaz (Wizard): Bir kullanıcının belirli bir görevi yerine getirmesine yardımcı olan ekrandaki adım adım rehberdir.

Simge: Grafik kullanıcı arayüzünde, bilgisayar ekranında küçük bir sembol veya resim, bir yazılım paketi veya bir veri dosyasını temsil eder.

Sunucu: Herhangi bir ağ üzerinde bir programı veya bir bilgiyi farklı kullanıcılara ya da sistemlere paylaştıran donanım veya yazılıma verilen genel isimdir. Bir ağ, belirli bir türe ait verileri depolayan çok sayıda dosya sunucusuna sahip olabilir. Ağ kullanıcıları kendi dosyalarına uzaktan erişebilir ve bilgileri bu merkez mağazalarla değiş tokuş edebilir.

Surf: Dünya çapındaki ağları keşfetmek için kullanılan popüler terimdir.

Tarayıcı: Yazı, fotoğraf gibi belirli görsel simgeleri tanıyabilen ve bunu bilgisayar ortamına aktarabilen optik aygıttır.

TCP (Transmission Control Protocol): İletim kontrol protokolü ya da internet protokolü için kullanılan kısaltmadır, bilginin internet üzerinde doğru şekilde aktarılmasını sağlayan standart kurallar dizisidir.

Telekonferans: Görüntülü ve sesli ya da sadece sesli olarak bir kaç kişinin aynı anda telefon üzerinden konuşmasına dayanan sistemdir.

Telematik: Bilgi ve iletişim teknolojileri ile hizmetleri birleştirmektir.

Teletekst: Televizyonlarda interaktif işlemler yapılmasına olanak sağlayan teknolojidir. 

Telewriting: El yazısının gerçek zamanlı olarak bir sistemden diğerine aktarılmasıdır. Daha genel olarak, bu terim yalnızca el yazısının aktarılmasını değil aynı zamanda önceden paylaşılmış grafikleri bir grafiksel paylaşımlı ekran ortamında iletilmesi gibi diğer özellikleri de içeren bir sistemi tanımlamak için de kullanılır. Telewriting genellikle diğer sistemlerin bir bileşeni olarak görülür.

Terminal Adaptörü: Bir bilgisayar ile bir ISDN hattı (bir modemin eşdeğeri) arasındaki arabirim donanımlarına verilen isimdir.

TIFF (Tagged İmage File Format): Aldus ve Microsoft tarafından geliştirilmiş bir grafik biçiminde 'etiketlenmiş resim dosyası biçimi' için kullanılan kısaltmadır.

Tuş Takımı: Küçük bir klavye gibi harf, rakam veya sembolleri olan giriş cihazıdır.

Tuş:Piyano, org vb. müzik aletleriyle klavye, daktilo, hesap makinesi, bilgisayar ve telefon gibi makinelerde parmak vurulan yerlerin adıdır.

Ulaşılabilirlik: Tüm kullanıcıların bilgisayar destekli öğretim tarafından sağlanan bilgisayar programları, e-posta ve herhangi bir görsel, işitsel veya diğer fiziksel engelli olma ihtimali göz önüne alınmaksızın dünya çağında ağ vb. gibi hizmetlere kolaylıkla erişebilmesi.

Ulusal Öğrenme Sistemi (National Grid for Learning NGFL): Hükümetin tüm okulları, kolejleri ve üniversiteleri internete bağlamayı, bilgi ve kaynakları sağlamayı ve onları birbirine bağlamayı amaçlayan sistemdir.

URL: Uniform Resource Locator açılımının kısaltılmış halidir. Türkçe karşılığı ise “Standart Kaynak Bulucu” demektir. En basit hali ile internet adreslerinin ismidir. Bu adresler vasıtası ile aradığınız kaynakları bulursunuz.

USB: İngilizce "Universal Serial Bus" kelimesinin kısaltmasıdır. USB'nin türkçesi "Evrensel Seri Veriyolu"dur. USB dış donanımların bilgisayar ile bağlantı kurabilmesini sağlayan seri yapılı bir bağlantı biçimidir. Son sürümü 3.1'dir.

Usenet:10 binlerce grup arasında her konuda aranılanı bulma ve sorulara yanıt alma olanağı sağlayan bir büyük ağdır. Unix işletim sistemini kullanan bilgisayarlar arasında e-posta, ve buna dayalı elektronik tartışma listesi hizmetleri için kullanılan ağdır. 20 milyondan fazla kullanıcısı olan, internetteki en eski ve en eski dağıtılan bülten tahtasıdır.

Uygulama: Kullanıcı için belirli bir işlevi yerine getiren bir bilgisayar programı veya bir bilgisayar programı paketidir. Örneğin, Microsoft Word veya Microsoft Windows veya Microsoft Office vb.

Ücretsiz Yazılım: Yazara ödeme yapmadan kopyalanabilen ve kullanılan yazılımdır.

Video Diski: Lazer diski olarak da bilinen analog depolama ortamıdır. Dijital video diski ile karıştırılmamalıdır.

Virüs: Bilgisayarda genellikle yazılımlara zarar vermek ereğiyle yaratılan, disket değiş tokuşu yoluyla bilgisayarlara bulaşabilen, öteki yazılımları kendisinin çalıştırılabilir bir kopyasını da içerecek biçimde güncelleştiren, değiştiren, sistemin olağandışı davranışlarına yol açan, yüklenen bilgilere vb. zarar veren yazılımdır.

W3C(World Wide Web Consortium): Dünya Ağ Birliği, internet siteleri konusunda standartları belirlemek için 1994 yılında kurulmuş bir organizasyondur.

Web Sayfası: Dünya çapında ağ için hazırlanan ve ağ tarayıcısı kullanılarak görüntülenebilen dokümanlardır. Ağ sayfaları çoğunlukla HTML formatında kodlanır, CSS, betik, görsel ve diğer yardımcı kaynaklardan yararlanılarak son görünümüne sahip olur ve işlevsellik kazanır.

Web Sitesi: Web üzerindeki sayfalar; metin, görsel ve animasyon şeklinde ziyaretçisine bilgi aktaran veya hizmet sunan sayfaların tümünü kapsayan bir dokümandır.

Windows (Pencereler): Kullanıcıya grafik arabirimler ve görsel iletilerle yaklaşarak, yazılımları çalıştırmak, komut vermek gibi klavyeden yazma zorunluluğunu ortadan kaldıran, dünyada en çok kullanılan bir işletim sistemidir.

Worm (Solucan): Virüs gibi, kendisini bir bilgisayardan diğerine kopyalamak için tasarlanmıştır ancak bunu otomatik olarak yapar. İlk olarak, bilgisayarda dosya veya bilgi ileten özelliklerin denetimini ele geçirir. Solucan bir kez sisteme girdikten sonra kendi başına ilerleyebilir. Solucanların en büyük tehlikesi, kendilerini büyük sayılarda çoğaltma becerileridir. Solucan, virüslerin bir alt sınıfıdır. Bir solucan genellikle kullanıcı eylemi olmaksızın yayılır ve kendisinin tam kopyalarını (olasılıkla değiştirilmiş) ağlardan ağlara dağıtır. Bir solucan bellek veya ağ bant genişliği tüketebilir, bu da bilgisayarın çökmesine yol açabilir.

Www (World Wide Web): Dünyadaki bilgisayarların birbiriyle iletişim kurabildiği, görüntü, ses ve veri paylaşımının yapılabildiği tüm dünyaya yayılmış büyük bir ağdır. Her bir internet sitesinin kendine ait www. ile başlayan bir adresi vardır.

WYSIWYG (what you see is what you get): Türkçesi “Ne görüyorsan onu alırsın” demek olan bilgisayar terimine verilen isimdir.

Yapay Zeka (AI): Bir sorunun çözümünde bir bilgisayarın insan öz niteliklerini taklit edebilme yeteneğidir. Yapay Zeka teknikleri, dil dünyasındaki bilgisayar uygulamalarında, örneğin; Makine Çevirisi (MT) programlarında ve dilbilgisi ve stil denetleyicilerinde kullanılmaktadır.

Yardımcı Program: Dosyaların kopyalanması, silinmesi ve sınıflandırılması gibi bütün dosyalarda tek bir rutin görevi gerçekleştirmek ya da bir uygulama paketi kapasitesini genişletmek için tasarlanmış programdır.

Yardımcı Teknoloji: Bu terim, bilgisayar destekli öğretim tarafından sağlanan hizmetlere erişebilmelerini sağlamak için özel ihtiyaçları olan kişiler tarafından kullanılan bilgisayar yazılımlarını veya cihazlarını tanımlamaktadır. Örneğin, bilgisayar programları, e-posta ve dünya çapında ağ vb. Bu başlık altındaki teknolojiler, el-göz koordinasyonunda, baş konuşma aygıtlarında, konuşma tanıma yazılımında ve ekran büyütme yazılımında sorun yaşayan insanlar için görmemiş veya kısmen görebilen, alternatif klavyeler ve fareler için konuşma metni ekran okuyucularını içermektedir.

Yazarlık Paketi / Yazarlık Programı / Yazma Aracı: Bu terimler, bir bilgisayar programlama dili hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olmaksızın öğretmenin interaktif öğrenme ve öğretim materyalleri geliştirmesine izin veren, içerik barındırmayan yazılım paketlerini tanımlamaktadır.

Yazılım: Program da denilen bir bilgisayarı belirli işlevleri yerine getirmek üzere yöneten, bilgisayara ne yapacağını söyleyen, kodlanmış komutlar dizisidir.

Yazım Denetimi: Dil kurallarına uygun metinler üretmek ve kullanıcılara hatalarını göstermek amacıyla geliştirilmiş yazılım parçacığıdır. 

Yazma Koruması: Bir diski veya dosyayı içeriğini normalde değiştirilemeyecek şekilde korumak için kullanılan yöntemdir.

Yedekleme: Fiil olarak kullanıldığında bir dosya veya klasörün başka bir depolama aygıtına aktarılmasıdır. Bir isim olarak kullanıldığında ise yapılan bir kopyayı tanımlar. Yeni dosyalar ve klasörler düzenli aralıklarla yedeklenmelidir.

Yönlendirici: Bilginin bir ağ üzerinden geçmesi gereken yolu seçen iletişim cihazıdır.

Yumuşak Braille: Braille karakterleri üretmek için küçük iğneler kullanan bir bilgisayar eklentisi tarafından sağlanır.

Yükleme (Upload ): Küçük bir bilgisayardan (kişisel bir bilgisayar gibi) daha büyük veya ana bilgisayara veri aktarmak için kullanılır. Aynı zamanda bir depolama ortamından bir bilgisayara veri aktarımına verilen isimdir.

Yükseltme (Upgrade): Önceki bir sürümün kayıtlı kullanıcılarına yeni kullanıcılardan daha düşük ücretle sunulan bir yazılım parçasının yeni sürümüne verilen isimdir.

Zip Diski: Yüksek kapasiteli disktir. Sağlam cep boyutundaki diskler 100Mb bilgi depolayabilir.

Zip: İşgal ettiği depolama alanını azaltmak için dosyaları sıkıştırmaktır.

Training on learning disabilities for parentsand teachers. New strategies and methodologies and ICT contribution. 2015-1-ES01-KA201-015806