Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR

1. Hələb türkmənləri.

Hələb türkmənləri arasındakı karkın oymağı 193, 71 və 41 nə­fər vergi mü­­kəlləfiyyətli əhalisi olmaq üzrə üç qola ayrılmış­dır. Axırıncı qolun də­və­çi­lər adlandığı da qeyd olunmuşdur. 978-ci ildə (1570) bu oymağın ən bö­yük qolunun Antəb və Rumqala tərəflərində yaşadığı bilinir. XVIII əsrin or­talarına doğ­ru karkınlar oturaq karkın və köçəri karkın olmaq üzrə hə­yat tər­zinə görə iki qismə ayrılmışlar. Həmin dövrdə köçəri karkınların 218 vergi evi vardı. Oturaq karkınlar isə 74 evli və 23 subaydan ibarət idilər. Bunlar­dan başqa, 6 evli kiçik bir kar­kın oymağı Hələb şəhərində, üç evlik kiçicik bir karkın icması da ivəgi oymağına aid bir kənddə yerləşmişdir. 11 ev­lik di­gər bir karkın icmasının Şam vilayətində Aralıq evi adını daşıyan bir yerdə ya­şadığı bildirilir³.

2. Boz ulus.

Boz ulusdakı karkın oymağı da üç qol halında olub ikisi boz ulusda, biri də onun dulqədirli təşəkkülü arasında idi⁴.

3. Dulqədirli.

Bu el içində yaşayan karkın oymağı Hələb türkmənləri ara­sında əhali baxımından daha qələbəlikdir. Ancaq bu karkın oy­mağı sıx halda deyil, da­ğı­nıq vəziyyətdədir. Bu oy­ma­ğın qolla­rından ən böyüyü dulqədirli ulusunun böyük oymaqlarından biri olan doqquz, digər adı ilə bişanlu boyunun bir oba­sını meydana gətirir. Bu oba boyun bir çox obaları kimi cənubdakı Kar­qılıq yörəsində yaşayırdı¹. Doqquzlar arasında karkın oba­sı­nın olma­sı yəqin ki, bu iki təşəkkül arasındakı qəbiləvi qo­humluqla əla­qədardır. Dulqədirli eli içindəki karkın oymağının bir qolu da Dədə Karkın adlı bir şeyxin Köksün­də yerləşən zaviyəsinə xid­mət edir. Ehtimal ki, Dədə Karkın XIII əsrdə ya­şamışdır.

Hacı Bəktaş Vəlinin «Vəlayətnamə»sinə görə², o, Boz-oxda türkmən için­də Qırşəhirə gedərkən kəramətinə şahid olduğu Ha­cı İbrahim adlı bir çobanı ərənlik mərtəbəsinə çatdıraraq onu boz-ox və üç-ox arasına gön­dər­mişdir. Hacı İbrahim boz-ox və üç-ox arasında ünlü bir şeyx kimi tanındı. Bu təriqət adamının niydəli Qazı Əhmədin əsərində adı çəkilən Hacı İbra­him ol­ma­sı ehtimalı var³.

Yenə «Vəlayətnamə»yə görə⁴, Hacı İbrahimin ölümün­dən sonra onun oğulları ilə Dədə Karkının oğulları arasında geyik də­­risindən olan tac üs­tün­də ixtilaf düşdü. Nəticədə Dədə Kar­kının oğulları qalib gəldilər, geyik dəri­sin­dən tac qoymaq onla­ra və onların müridlərinə müyəssər ol­du. Yəqin ki, Gök­suda za­viyəsi olan Dədə Karkın elə bu Də­də Karkındır. Ancaq onun mə­­zarının harada olması haqqın­da heç bir qeydə təsadüf edil­məmişdir. Üs­təlik, Biləcik yörə­sin­də və Mardinin cənubunda da Dədə Karkın adlı gənclər vardır.

4. Çuxurova.

Tarsus bölgəsində yurd salmış məşhur kusun boyu arasında 24 evlik kar­kın adlı bir oba olduğu kimi, Adanının şimalında yurd salmış dündarlı boyu arasında da bu adda bir oba vardır.

5. İç-el.

II Bəyazid dövründə Silifkə yörəsində yaşayan böyük boz-doğan boyu obaları arasında 48 nəfər əhalisi olan (vergi verən) karkın adlı bir oba yaşa­maqda idi⁵.