Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR

1. Dulqədirli ulusu.
Bu ulus arasındakı yazırlar qaracalu (digər adı: anamaslu) bo­yunun oba­la­rında müşahidə edilir. Bu, yazırlarla qaracalu bo­yu arasındakı qüvvətli mü­na­sibətlərlə əlaqədar ola bilər. Biri 46, digəri 49 nəfər əhalisi (vergi ve­rən) olan yazır obaları An­takya bölgəsindəki Bağras qəzasında qışlayırdılar. Müstəqil ol­du­ğu bildirilən 99 adamlıq (vergi verən) üçüncü yazır obasının isə Birəcik ətrafında qışladığı, Əlbistana yaylağa getdiyi mə­lumdur².
2. Boz-ox.
Boz-ox sancağındakı yazır obaları da kiçik idi; biri 29, di­gəri 51 evli idi³.
3. Hamid sancağı.
Bu sancaqda Yazır adlı üç kənd vardı. Həmin dövrdə bura­da yaşayan ya­zırlar 95 evdən ibarət idi və Əli Fəxrəddin adlı bir oymağa daxil idi⁴.
4. Təkə sancağı.
Buradakı yazır obası sarı və qara sifətləri ilə iki qola ayrıl­mışdı. Öz-kənd adlı bir kənddə isə bu oymağın üçüncü qolu ya­şayırdı⁵. Bunlardan baş­qa, bu bölgədə Yazır adlı iki kənd də vardı. Bütün bunlar Hamiddə olduğu kimi Təkə sancağında da ol­duqca mühüm bir yazır icmasının yerləşmiş ol­du­ğunu gös­tərir.
5. Ankara.
Bu sancaqdakı yörüklər arasında yaşayan yazırlar kiçik bir oy­maqdır. 42 evdən ibarət olan bu oymaq Çukurcaq adlı bir kənd­də yaşayırdı⁶.
6. DÖYƏR
Rəşidəddinin «Türklərin tarixi» fəslində verdiyi məlumata görə, oğuz hökmdarı Dib-Yavkunun bəylərindən Taş bəy və onun oğlu Yalğu (?) bəy, Ala Atlı Kişi Donlu Kayı İnalın vəziri Ayıldır döyər boyundan idilər¹. Rə­şidəddindəki bu rəvayətləri qiymətləndirmək lazım olsa, deməliyik ki, dö­yər­lər oğuzların islamiyyətdən əvvəlki tarixlərində mühüm bir mövqeyə sa­hib idilər. Bununla bərabər, onların səlcuqlu fütuhatında da mühüm rol oy­nadıqlarını söyləmək mümkündür. Çünki XIII-XIV əsr ta­rixçilərindən Cə­zirəli (indiki Cizrə) Şəmsəddin Məhəmməd bin İbrahim (1260-1339) artuqlu xanədanının bu boydan oldu­ğunu yazır². Artuq bəy və oğullarının isə XI-XII əsrlərdə türk­mənlər arasında böyük nüfuz sahibi olduqlarını və əsalətli bir ailə sayıldıqlarını bilirik. Bütün bunlara baxmayaraq təhrir dəf­tərlərində bu boya aid 19 yer adına təsadüf edilmişdir. Bu yer adları digər boylarınkı kimi Orta və Qərbi Anadoluda müşahidə edilir³.


Döyər Salim bəy və oğulları
Bir çox oğuz boyları kimi qaynaqlar döyərlərdən də XIV əsrin ikinci ya­rısından etibarən bəhs etməyə başlayırlar. Mon­qol hakimiyyətinin sona çat­ması, məmlük əmirlərinin bir-birilə mübarizəsi artıq əhalisi çoxalmış türk­mən boylarına fəaliyyətə keçmək imkanı vermişdi. Döyərlər həmin dövrdə Salim adlı bir bəyin başçılığı altında Cəbər yörəsində yaşayırdılar. Onların Su­riyadakı türkmən elatına, yoxsa ağqoyunlu və qaraqoyunluları əhatə edən və məmlük tarixçilərinin şərq türkmənləri adlandır­dıqları icmaya mənsub ol­duqları dəqiq bilinmir. 773-cü ildə (1371) döyər Salim bəy Bəşiriyə gəl­miş və Xısn Keyfanın əy­yubi hökmdarı Məlik ül-Əşrəfə elçi göndərərək ondan sığın­maq üçün bir yer göstərməsini və ehtiyacları xüsusunda kömək etməsini xahiş eləmiş, sonra öz arvadı ilə yanındakı bəylərin ar­vadlarını gön­dərərək təkrar iltimasda bulunmuşdu.
Salim bəyin bu şəkildə hərəkətinə səbəb Dəməşq (Şam) və Hələb qüv­və­lərindən ibarət bir məmlük ordusunun onu şid­dətlə təqib etməsi idi. Salim bəy bu ordunun qabağından qaça­raq Bə­şiriyə qədər gəlmişdi, məmlüklər isə onu addımbaaddım izlə­yir­dilər. Döyər bəyinin məmlüklərin qəzəbinə səbəb olmuş hə­rəkətinin nə olduğu bilinmir. Ehtimal ki, bu ticarət karvan­larını, bəlkə də həcc qafilələrini soymaq xüsusu ilə bağlı idi. Çünki Sa­lim bəyin eyni mahiyyətli bir hərəkətindən dolayı qa­ra­qo­yun­lu Qara Məhəmmədin hü­cumuna uğradığını aşağıda gö­­rə­cəyik.
Xısn Keyfa hökmdarı Salimin adından kömək istəməyə gə­lənlərə heç nə edə bilməyəcəyini söyləyib onları üzgün halda ge­ri qaytarsa da, Salimin kü­rəkəni olan öz qardaşı Öməri giz­lincə döyər bəyinin yanına göndərmiş və ona ölkədə istədiyi ye­rə sığınmasını və mümkün olan hər cür köməklik gös­tə­rə­cə­yini bildirərək Salim bəyi sevindirmişdi. Salim bəy Xısn Keyfa ətra­fın­­dakı sərt bir dağa yerləşmiş və əyyubi hökmdarından hər cür kömək gör­müşdü. Məmlük ordusu Salimi bu dağda bir müd­dət mühasirəyə alsa da, əliboş geri qayıtdı. Məmlük ordusu uzaqlaşdıqdan sonra Salim məiyyəti ilə birlikdə sığındığı dağın yaxınlığında sevinc içində yeyib-içərkən türkmən­lər­dən bir bö­lü­yün hücumuna uğradı. Türkmənlər məmlüklərin tuta bilmə­di­yi döyər bəyini əsir alıb Amidə doğru götürdülər. Xoşbəxt­lik­dən Salim bə­yin əmisi Əbülqadirin oğlu Həsən bəy özünü ye­tirib onu türkmənlərin əlin­dən qurtardı¹. Ehtimal ki, bu türk­mən­lər ağqoyunlulardan idilər. Bu ha­disədən sonra Salim bəy yurdu Cəbərə qayıtdı.
776-cı ildə (1374/1375) ildə Salim bəy İraq tacirlərini öldü­rərək malla­rını yağmalayan Yaxmur oğlu (bir Anadolu qay­na­ğında vələdi-Umur) Şiha­bəddin Əhmədin bağışlanması üçün ana­sını həmin türkmən bəyi ilə Qahi­rə­yə göndərmişdi. Bu, Salim bəyin məmlük sultanı ilə arasının düzəldiyini gös­­tərir. Məm­lük sultanı Məlik ül-Əşrəf Şaban çox qəzəblən­diyi Yaxmur oğ­lunu əfv etmiş və ona Misirdə iqta vermişdi. Be­ləliklə, öz vəzifəsini uğur­la ifa edən və sultandan hörmət gö­rən Salim bəyin anası oğlunun yanına qa­yıtmışdı². Yax­mur (Umur) oğluna gəlincə, o sonra Berkukun yaxın adamları cər­gəsinə daxil olmuş, Dulqədir oğlu Xəlil bəyi öldürməklə Ber­kuka mü­hüm bir xidmətdə bulunmuşdu.
785-ci ildə (1383) qaraqoyunlu bəyi Qara Məhəmməd öz vassal bəylə­rin­dən Boz-doğan oğlu Ziyaülmülkü yanına alaraq Sa­lim bəyin üzərinə yü­rüş etdi. Bunun səbəbi Qara Məhəm­mə­də aid Mosul şəhəri və bölgəsi hacı­larının Salim bəy tərəfindən soyulması idi. Teymur tərəfindən də eyni əməl üstündə ittiham edilən Qara Məhəmməd 12 mindən artıq bir qoşunla ildırım ki­mi döyər bəyinin üzərinə cumaraq onu məğlub etdi və döyər obalarını yağ­mayaraq çoxlu qənimət ələ keçirdi. Salim bəy Qə­lət ül-Müsliminə tərəf qaçmışdı. Qara Məhəmməd ətrafı yağ­ma­layaraq Salim bəyi şiddətlə təqib edir­di. Salim bəy bu təqib­dən güclə qurtarıb kəfəni boynunda olduğu halda hadisəni uzaq­dan seyr edən məmlüklərin Hələb valisi Yel Buğa (yaxud: Yol) ən-Nasirinin hüzuruna varid oldu. Döyər bəyinə xoş üz gös­tərən Yel Buğa sultanın buyruğu ilə onu Qahirəyə yolla­dı³. Həmin ilin rəbiülaxır ayı­nın 19-da (21 iyun 1383) Qahirəyə gə­lən əmir Salim Sultan Berkukdan hör­mət gördü, xələt alaraq Hələb təbilxana əmirliyinə təyin olundu¹.
791-ci ildə (1389) Qara Məhəmmədin özündən və əmisi Bay­ram Xoca­dan əvvəl şərq türkmənlərinin başçısı olan Hü­seyn bəyin oğlu Pir Həsən tə­rə­findən öldürülməsi nəticəsində iki ailə arasında qanlı bir çarpışma başla­mış­dı. Salim bəy araya girərək onları barışdırdığı üçün çarpışma bir müddət dayan­mışdı. 1390-cı ildə ikinci dəfə məmlük taxtına çıxan Berkuk onun taxtdan salınmasında ən mühüm rol oynamış türk məm­lük əmirlərindən Min­­­taşın Salim bəyin yanında olduğunu öy­rənib Hələbə çatarkən Mintaşı təs­lim almaq üçün Qara Də­mir­taşı döyər bəyinin yanına göndərmişdi. Qara Dəmirtaş 4 gün gözlədiyi halda Salim Mintaşı təslim etmir, müxtəlif bə­ha­nə­lərlə vaxtı uzadırdı. Salimin bu hərəkətindən qəzəblənən Qa­ra Dəmirtaş döyər bəyinin obasını yağmalatmış, bəzi adam­larını da öldürtmüşdü. Salim Mintaşı da götürərək Sincara qaç­dı. Az sonra Salimin obasına gələn Min­ta­şın köhnə dostu Yel Buğa ən-Nasiri hadisəni öyrənərək əməllərinə görə Qa­ra Də­mir­taşı söymüş, hətta mübahisə əsnasında onu vurmaq üçün əlin­dəki toppuzu da qaldırmışdı. Bu hadisə Berkukda Yel-Bu­ğa­nın öz köhnə dostu Mintaşı qoruduğu haqqında deyilənlərin doğru ol­duğu qənaətini do­ğurdu. Üstəlik, bir az sonra Salim bəy yazdığı məktubunda Mintaşı Yel-Bu­ğa­nın xa­­hişinə görə qaçırdığını bil­dirirdi. Buna görə Berkuk Hələbə qayıdan Yel-Buğanı öldürt­dü². Ancaq Salim Minqaşı Berkuka təhvil verməyərək sərbəst buraxdı. Halbuki varlı olmadığı üçün aradabir karvan soymağa da məc­bur olan Salim bəy Mintaşı təhvil verəcəyi təqdirdə Ber­kukdan böyük ənam ala bilərdi. 796-cı ildə (1393/1394) Salim bəy Teymurun adamların­dan Dulat (Dövlət) Xocanı əsir alaraq Hələb valisinə göndərmiş, o da onu Misirə yol­lamış­dı³.
Həmin il Berkuk Teymurla vuruşmaq üçün Dəməşqdə olarkən dö­yər Sa­lim bəy onun hüzuruna gəlmişdi. Berkuk çadırına girən dö­yər bəyini aya­ğa qalxaraq qarşılamış, türk qumaşından paltar və xələt gey­di­rə­rək ona gö­rün­məmiş bir hörmət göstərmişdi⁴. Ancaq Salim bəyin üç il sonra (799-1396 /1397) naməlum bir sə­bəbdən Dəməşq valisi tərəfindən həbs edildiyini gö­rürük⁵. Qaynaqlarda bir daha Salim bəydən bəhs edilmir. Ehtimal ki, bir müd­dət sonra onu həbsdən buraxmışlar. Əbülfərəc tarixinə yazılmış əlavə­lərdən birində Qara Yusifin 1399-cu ildə döyər­lə­rin yurduna girib mal-qara­nı ələ keçirdikdən sonra onları baş­çıları ilə birlikdə Cəbərdə mühasirəyə al­dığı bildirilir¹. Bu hadi­sədə xatırlanan döyər əmirinin Salim bəy, yaxud onun oğlu Də­məşq Xoca olduğu barədə hələlik heç nə söyləmək mümkün de­­yil. Çünki 801-ci ilin şəvvalında (iyul, 1399) atasının yerinə sul­tan olan Fə­rəc Dəməşq Xocanın Cəbər naibliyi baratını (mən­­şur) təzələ­mişdi². Salim bəyə aid məlumatlar bu döyər bə­yinin cəsur, fəal, ağıllı bir şəxsiyyət oldu­ğu­­nu göstərir. Təkcə Mintaşı ələ verməməsi onun kübar bir ruha sahib ol­du­ğunu gös­­­tərməyə kifayətdir. Atasının ölümündən sonra döyərlərin baş­­­çısı olan Dəməşq Xoca Teymur istilasının Yaxın Şərqdə mey­­­dana gətirdiyi qarı­şıqlıqlardan və eyni zamanda Fərəcin zəif bir şəxsiyyət olmasından istifadə edərək, bir çox yerləri də idarəsi altına almış, yağma­çı­lıq hərəkətlərində də bu­lunmuşdu. Ağqoyunlu tarixçisi Əbu Bəkr Tihrani³ Də­məşq Xocanın 20 min çadırlıq bir elin başçısı olduğunu, bəni-kilab, bəni-şadi adlı ərəb oy­maq­larından 10.000 çadırın da ona tabe olduğunu, Ruha (Urfa), Sivərək, Sü­ruc, Harran, Cəbər və Cəmlim şəhər və qə­sə­bələrinə ağa­lıq etdiyini yazır. 806-cı ildə (1403/1404) Hələb valisi Toxmağa qarşı üsyan edən bir əmirə kö­mək məqsədilə bu şəhərin ətrafına gələn və Hələb kəna­rında yağmaçılıq edən Də­məşq Xoca Cəbərə qayıtdıqdan sonra məşhur ərəb əmiri Nüöyr bin Həyyarın hücumuna uğradı. Cəbərlə onun şimal-qərbində bir gün davam edən müharibədə Dəməşq Xoca məğlub edilərək öldürüldü (29 mart 1404) və başı Nüöyr tərəfindən Misirə gön­də­­rildi⁴. İbn Tağrı-Birdi⁵ Dəməşq Xo­canın əsasən dövlətə itaət­sizlik göstərdiyini, soyğunçu kimi hərəkət etdiyini yazır. Seyfəddin Dəməşq Xocadan sonra döyərlərin başçısı Göyçə Musa ol­du. Dəməşq Xocanın öldürüldüyünü eşidən ağqoyunlu bə­yi Qara Yölük hə­rəkətə keçərək Urfanı vuruşma ilə almış və bu şəhəri xidmətində çalışan Göy­çə Musanın əmisi oğlu Yağ­mura vermişdi⁶. Yağmur bəy Qara Yölükü süzeren tanıyaraq bir müddət Urfaya sahib olmuşdu.
1405-ci ildə qaraqoyunlu bəyi Qara Yusif Dəməşqdən öz öl­kəsinə qayı­darkən Cəbərdə Göyçə Musaya qonaq olmuşdu⁷. Bu tarixdən etibarən get­dikcə artan ağqoyunlu təhlükəsi qarşı­sında döyərlər qaraqoyunluları öz sü­zerenləri qəbul etmişlər. Göy­çə Musa 1406-cı ildə Qara Yusifin Tey­murun nəvəsi Əbu­bəkr ibn Miranşahla Araz çayı sahilində baş verən və zəfərlə so­na çatan vuruşmasında, o biri il Şənbi-Qazan yaxınlığında Əbu­bəkrə qalib gəl­diyi vuruşmada iştirak etmişdir¹. Hətta ikin­ci vuruşmada Tey­murun nə­vəsini Göyçə Musanın bir köləsi öl­dürmüşdü. Göyçə Musa daha sonra 1410-cu ildə Qara Yusifin cəlayir Sultan Əhmədə Təbriz ətrafında qalib gəldiyi vuruş­mada da iştirak etmişdir². Həmin qaraqoyunlu hökmdarının əmir­­ləri arasında İlyas Döyər adlı bir əmir vardı ki, onun Salim ailəsi ilə qo­hum olduğu bilinmir. Döyər İlyas bəy Göyçə Musa kimi Qara Yusifin Əbu­bəkrlə vuruşmasında iştirak etmiş və qa­raqoyunlu hökmdarı tərəfindən Pir Ömərlə birlikdə 1409-cu il­də Şəki hakimi Seyid Əhməd üzərinə göndəril­mişdi³. Əmir İl­yas Qara Yusifin sonrakı səfərlərində də işti­rak etmiş və onun 1420-ci ildə Ucan yaxınlığında ölməsindən sonra Diyar­bəkir tərəflərə getmişdir⁴.
Urfa hakimi, Göyçə Musanın əmisi Bahadır Xocanın oğlu Yağmur bəyə gəlincə, onun 807-ci ildə Süruca sahib olduğu bi­linir. Həmin il Birəni mü­hasirəyə alan Yağmur bəy məmlük əmirlərindən Sudun əl-Cəbəlin arvadını əsir aldıqdan sonra Sü­ruc yörəsinə qayıtmışdı. Bunu eşidən Hələb valisi məşhur Çə­kim Birəyə gəldikdən sonra Sudun ilə birlikdə Yağmura qa­lib gəl­­sələr də, təqib zamanı Sudun döyər bəyinə əsir düş­müş­dü. Ancaq çox keç­mədən Yağmur bəy Sudunu azad eləmişdi⁵. 813-cü ildə (1410/1411) Su­dun qaraqoyunlu bəyi Qara Yusifin ya­nına gedərkən Yağmur bəyə baş çək­mişdi⁶. Ağqoyunlu bəyi Qa­ra Yölük Dəməşq Xocanın ölümündən sonra Ur­fanı zəbt edə­­rək Yağmur bəyə vermiş, lakin naməlum bir tarixdə şəhəri onun əlindən alıb çox sevdiyi qardaşı oğlu Nurəli bəyə həvalə et­mişdi⁷. Yağ­mur bəyə gəlincə, o da Mosulda qaraqoyun­lular­dan kömək aldıqdan son­ra Urfanı özünə qaytarmaq istəsə də, Osman bəy tərəfindən məğlub edil­mişdi⁸. 817-ci ildə (1414) Yağ­mur bəy oğlu ilə bərabər vəbaya tutularaq öl­müşdür⁹. Ölər­kən Sürucun, yaxud bir yerin əmiri olduğu dəqiq bilinmir.
Qara Yölük Osmanın qaraqoyunlulara aid Mardinə hücumu təzəcə hökm­­dar olan Qara Yusifin oğlu İskəndəri hərəkətə gə­tirmiş və iki türkmən bəyi Nüseybin ilə Xatuniyyə arasındakı Şeyx kəndində qarşılaşmışlar. Əbu­bəkr Tihraniyə görə¹⁰, döyər bə­yi Göyçə Musa oğlu Misirlə birlikdə ağqo­yunluların tərəfin­də idi. Vuruşma 21 gün davam etdi. 21-ci gün Göyçə Musa əs­gərləri ilə birlikdə ağqoyunlu səflərini tərk edərək, qaraqo­yun­lular tərəfinə keçməklə Qara Yölükün məğlubiyyətinə sə­bəb oldu. Bəzi döyər bəyləri də Kərkük və Tavuk əmiri Cənəkli Həsənin komandanlığı altında 824-cü ilin rə­­biülaxırında (aprel, 1421) iki türkmən ulusu arasında baş verən bu dö­yüş­də iştirak etmişlər¹. Ancaq Cənəkli Həsən və onun məiyyətindəki döyər bəy­ləri haqqında bundan artıq məlumatımız yoxdur.
Belə görünür ki, İskəndər həm atasına, həm də özünə xid­mət etmiş qay­natası Göyçə Musaya Mosulu vermişdir. 829-cu ildə (1425) Göyçə Musa Mosulun, adını bilmədiyimiz qardaşı isə Cəbərin hakimi idilər. Göyçə Musa 832-ci ildə (1429) kürəkəni qaraqoyunlu İs­kəndərin Şahrux ilə Səlmas ova­lığında vuruşmasında iştirak et­dikdən sonra Mosula qayıtsa da, İraqi-Ərəb tərəflərini böyük qar­daşı Şah Məhəmmədin əlindən bir-bir almağa başlayan qa­ra­qoyunlu İspəndə (İsfahan) müqavimət göstərə bilməyərək Mo­sulu ona vermişdi. Bu hadisədən sonra Göyçə Musa nökər­ləri ilə birlikdə məmlük sultanı Baybarsın hüzuruna gəlmişdi. Sultan döyər bəyinə iltifat edib ona at­lar, qumaşlar vermiş və ər­­zağa olan ehtiyacını da təmin etmişdi². Bir az sonra Göyçə Mu­sanın yenidən Cəbər hakimi olduğu­nu görürük. Qara Yölük Osman bəyin ölümündən sonra döyərlər ağqoyunlu şahzadələri arasındakı toq­quşmadan istifadə edərək Amid yörəsinə axın et­mişlər. Əbubəkr Tih­rani³ bu axının Misir sultanının təhriki ilə edil­diyini yazır. Bu axından xəbər tutan Əli bəyin oğlu Cahan­gir Mirzə Amiddən çıxa­raq döyərlərin üstünə yü­rüdü. Gənc şah­zadə təcrübəli adamların düş­mən üstünə «hazırlıqsız getmək olmaz» şəklində tövsiyələrinə qulaq asmadı. Buna görə də ağır bir vuruş­mada ağqoyunlulardan çox adam qırılmış, Cahangir Mirzə nökərlərinin bə­zilərilə əsir düşmüşdü⁴. Göyçə Musa Ca­hangiri qandallayaraq Qahirəyə gön­­dərdi. Cahangir 840-cı ilin 17 məhər­rə­mində (1 avqust 1436) Qahirəyə gə­­tirildi. Ancaq Sul­­tan Baybars ağqoyunlu şahzadəsinə şəfqət göstərdi və ata­sı tərəfindən sədaqətinin təminatı olaraq daha əvvəl göndərilmiş qar­daşı Hüseyn bəylə birlikdə oturmalarına icazə verdi⁵. Baybars Göyçə Musaya 1.000 dinar göndərdi, lakin Musa pul çat­ma­dan ölmüşdü. Göyçə Musanın yerinə kimin keçdiyi bilinmir.
Salim bəyin üçüncü oğlu Həsən bəydir. Həsən bəyin anası Qara Yölük Osman bəyin bacısı idi. O və oğlu məmlük xid­mə­tində çalışmışlar. Həsən bəy 836-cı ilin səfər ayında (oktyabr, 1432) xələt geyərək, Buharya vali­li­yi­nə təyin edilmiş və ona sultan tərəfindən 100 qaftan, 100 yay, 100 sədəq və 30 at veril­mişdir¹. Həsən bəy Dəmənhurda yaşayaraq 4 il bu vəzifədə qal­mış, 840-cı ildə (1436) işdən çıxarılmışdır, sonralar oğlu da bu­ra­da vəzifə sahibi olmuşdur. Tarixçi İbn Tağrı-Birdinin Sultan Baybarsın öz sələfi türk aşiqi Şeyxdən fərqli olaraq çərkəzləri daha çox sevdiyini söyləməsinə baxma­ya­raq, onun dövründə türk­mən mənşəli iki vali vardı. Bunlardan biri döyər Həsən bəy, di­gəri isə Hələb valisi Behisinli Tanrıvermiş idi. Məmlük tari­xin­də, deyəsən, ərəb mənşəli heç bir valiyə təsadüf edilmir.
853-cü ildə (1449) Xümus valisi olan Həsən bəyi 5 il sonra (1454) Ac­lun valiliyində görürük². Hətta bu tarixdə qaraqoyun­lu hökmdarı Cahan şah məmlük sultanına yazdığı bir məktubda Aclun valisi Həsən bəyi elçi gön­dərməsini xahiş etsə də, Baybars verdiyi cavabda bunun yalnız böyük əmir Ərəb şahın gön­dəriləcəyi təqdirdə mümkün olduğunu bildirmişdi³. İbn Tağ­rı-Birdinin bir az mübhəm olan qeydindən belə çıxır ki, əsərin ya­zıldığı dövrdə (1454/1464) Həsən bəy öz ata yurdu Cəbərdə ha­kim imiş. Həsən bəyin ölümü və ondan sonra Cəbərdə kimin hakim olduğu bilinmir. Həsən bəyin Əmirzə (İmirzə) adlı bir oğ­lunu tanıyırıq ki, o da məmlük xidmətində olmuşdur. Əmirzə (1453-cü ildə) Misirdəki üç valilikdən biri olan Kəşf ül-vəchi-l-qıbəliyə təyin edilmiş və həmin il mərkəzi Dəmənhur olan Kəşf ül-vəchi-l-bəhriyə göndərilmişdir⁴. Onun 869-cu ildə (1464) hə­­lə də orada ol­du­ğunu görürük⁵. İbn İyasın bir qeydinə görə⁶ Əmirzə 1485-ci ildə Kərək va­lisi təyin edilmişdir.
İbn Tağrı-Birdi Yarəli, Mahmud, Katı (bəlkə də Kutlu) adlı döyər əmir­lərindən də bəhs edir. Lakin onların Salim bəyin ailəsi ilə qohum olub-olma­dığı, qohumsa, qohumluğun dərəcəsi haqda heç bir məlumatımız yoxdur. On­lardan Yarəli Şam valisi İnal əl-Çəkiminin üsyanına qo­şul­duğu üçün 842-ci ildə (1439) Dəməşqdə yaxalanaraq öldü­rülmüşdür⁷. Əmir döyər Mah­­muda gəlincə, o da yenə türkmən bəy­lərindən Saqqalsız oğlu Turəli, İnal oğlu Əmir Əliyar, türk­mən Savcı bəy oğulları Əmir Fərəc və İbrahim, ərəb əmiri Nü­öyr oğlu Qadir və digər bəylərlə 1439-cu ildə Hələb valisi türk­­mən Tanrıvermişin Baybarsın yerinə sultan olmuş Çaxmağa qarşı üsya­nında iştirak etmişlər⁸. Əmir Mahmudun aqibəti ba­rədə məlumatımız yox­dur. Döyərlərdən Katı isə 857-ci ilin (1453) əvvəllərində Buharya valisi idi¹.
Döyər boy bəyi ailəsinə dair əldə edilə bilən məlumatlar bun­lardan iba­rətdir. Həmin məlumatlar əsasında döyər boy bə­yi ailəsinə aid belə bir şə­cərə çəkmək mümkündür: