Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR

Boyun adı	XVI əsr
Bu gün
Kayı	94	25
Avşar (Əfşar)	86	53
Kınık	81	46^*
Eymür	71	28
Karkın	62	34
Bayındır	52	28^**
Salur	51	22
Yürəgir	44	9
Çəpni	43	36
İğdir	43	14
Bayat	42	32
Ala-Yundlu	29	1
Kızık	28	21
Yazır	24	19
Dodurğa	24	12
Bəydili	23	9
Büğdüz	22	6
Çavuldur (Çavundur)	21	17
Yıva	19 (?)	-
Döyər	19	6
Qara-Evli	8	6
Peçeneq	4	10^***
Alka-Bölük (Alkaravlı)	-	-
Baharlu	-	-

ANADOLU və SURİYADAKI TÜRKMƏN
OYMAQLARI İLƏ İLGİLİ SİYAHILAR

Anadolu və Suriyada yaşayan türkmən oymaqları haqqında bəzi siya­hı­lar vardır. Bu siyahılardan ən əskisi XIV əsrdə tərtib edilmişdir. Digərləri isə XV, XVII və XVIII əsrlərdə meydana gətirilmişdir Bunlardan başqa, XIX əsrdə Çuxurovada və Qərbi Anadoluda yaşayan oymaqlarla əlaqədar siya­hı­lar da vardır. Kitabda yeri gəldikcə bu siyahılardan istifadə edilmişdir. türkmən oymaqlarının tarixini tədqiq etmək istəyənlərə kömək üçün Katib Çələ­bi­­nin siyahısı orijinalda, digər müəlliflərin siyahılarının türkcə tərcü­mə­si aşa­ğıda verilmiş­dir.

Ən əski siyahı XIV əsrdə yazılmış “Kitabü icabət is-sail ila mərifət ir-rə­sail” adlı əsərdədir. Bu siyahı XV əsrın ilk rübündə ölən (1418) Kalkaşən­di adlı misirli müəllifin “Sübh ül-aşa”adlı kitabında da var. O, türk­mənlərə da­­­ir başqa bilgilər də verir. Bundan dolayı həmin müəllifdəki siyahı əsas ki­mi qəbul olunmuş və “Kitabü icabət is-sail”dəki siyahıya istinadən lazımi dü­­­­zəlişlər edilmişdir.


1. ƏN ƏSKİ SİYAHI (XIV əsr)


"Ət-Təskif”də¹ deyildiyinə görə, türkmən oymaqlarının çox azına Şərq öl­kə­lərinin böyüklərinə göndərilən məktublar kimi məktub yazılırdı. Geri qa­lanlarına “taətiş-şərifə” sözü yazılır. Bununla bərabər, onlara gön­dərilən mü­hüm yazılarda yalnız “şərifə” kəlməsi olur.
1. Türkmənlərdən Murad xoca². Buna əs-sami yazılmır, yalnız adı ya­zı­lır.
2. Bozdoğan oğlunun qardaşı oğlu Böyük Bakiş (Bəgiş?). Buna əs-sami yazılmır, yalnız adı yazılır³.
3. Zeyn ül-mülk Bozdoğan. Buna da əs-sami yazılmır, yalnız adı yazılır. Ancaq onun üçün “Şərq ölkələrindəki türkmən böyüyü” sifəti adından öncə yazılır⁴.
4. Boz-oxlular. Türkmən İnal oğlu Əli bu icmadandır, əs-sami yazılmır, bi­linən adı yazılır.
5. Əlişar oğlu Yaqub. Buna adı və əs-sami yazılır. “Ət-Təskif”də deyil­diyinə görə, 741-ci ildə (1340/1341) qazı Nəsrəddin bin ən-Nəsai ona (yəni Əlişar oğlu Yaquba) belə yazmışdı⁵.
6. Döğər Salim¹. Adı və əs-sami² yazılır.
Bilinməlidir ki, yenə “ət-Təskif”dən nəql edilərək Suriya (Şam) yörələ­rin­­dəki türkmənlər haqqında bilgi verilmişdir. Həmin kitabda türkmən bəy­lərindən heç birinə taət³ kəlməsi yazıl­mamışdır. Əgər onlara yazılması lazım gə­lən bir şey olsa, bütün oymaqlarına göndərilən yazılarda mütləq şərif⁴ kəl­məsi işlənirdi.
Aşağıdaki oymaqlar türkmənlərdən sayılır:
Birincisi: boz-oxlar. Dulqədir oğlunun oymağı və daha öncə adı çəkilən İnal oğulları bunlardandır.
İkincisi: üç-oxlar. Ramazan oğulları və özərlilər⁵.
Üçüncüsü: avşarlar. Bunlar Hələb türkmənləridır.
Dördüncüsü: döyərlər⁶. Bunlar Döyər Salimin oymağıdır.
Beşincisi: xarbəndəlilər⁷. Bunlar Mustafanın oymağıdır.
Altıncısı: ağac ərilər.
Yeddincisi varsaq(lar). Bunlar Tarsus türkmənləridir.
Səkizincisi: kınıklar.
Doqquzuncusu: bayındırlar. Bunlar kınıklardandır⁸.
Onuncusu: bəydililər⁹. Taşbun (Taşkun) oğulları bu oymağın başlarıdır.
Onbirincisi: bayatlar.
“Təskif”də “türkmənlər daha da çox oymaqdır, burada hamısını an­maq mümkün deyildir” deyilir¹⁰.