Oktay salayev, RÖVŞƏn quliyev, Şahmurad məMMƏdov, İsmayil səFİyev həyat fəALİYYƏTİNİN

Filtro-ventilyasiyaların quruluşuna
görə: 
• Sənaye istehsallı ventilyasiya qurğuları; 
• Sənaye istehsalına uyğunlaşdırılmış ventilyasiya qurğuları.
Sığınacaqların hava təminatı adətən 2 rejimdə həyata 
keçirilir: 
• Təmiz ventilyasiya (1-ci rejim), 
• Süzücü ventilyasiya (2-ci rejim). 
• Atom stansiyaları yerləşən rayonlarda, kimyəvi təhlükəli 
obyektlərdə, mümkün subasma və yanğın zonalarındakı 
sığınacaqlarda tam və ya hissəvi təcrid rejimi (3-cü rejim) 
tətbiq edilir. 
Sülh dövründə istifadəsinə görə sığınacaqlar bir neçə 
məqsədlə istifadə olunur: 
• İstehsalat müəssisəsi kimi; 
• Anbar kimi; 
• Təmir briqadaların və növbətçi personalın istifadəsi üçün; 
• Müalicə müəssisələrinin yardımçı məntəqəsi kimi; 
• İdman,qarajlar, dayanacaqlar, nəqliyyat və piyada tunelləri 
kimi;
• Kollektorlar kimi. 
Sığınacaqların hazırlanması
. Yerin altında quraşdırılmış 
(zirzəmi) sığınacaqlar ona görə etibarlıdır ki, onlar yerin alt 
qatına davamlı materiallarla tikilir, giriş və qəza çıxışı olur. 
Çirklənmiş havanın içəri daxil olmaması üçün sığınacaqlar 
hermetikləşdirilir və filtr ventilyasiya qurğuları quraşdırılır və 
hava orada təmizlənir. Insanlar sığınacaqda bir neçə müddət 
qalırlar, hətta dağılmış sığınacaqlarda belə insanlar bir neçə 
sutka qala bilərlər. Yanğınlardan, kimyəvi maddələrdən 
sığınacaqda etibarlı mühafizə sığınacaqları əhatə edən 
bölgədən, sanitar-gigiyenik qaydalara əməl etməkdən və 

---

Mülki müdafiə 
183 
insanların sığınacaqda rahat yaşamasını təmin edəcək şəraitdən 
asılıdır. Ən geniş yayılmış sığınacaqlar istehsal, ictimai və 
yaşayış binalarının zirzəmi və yarımzirzəmində quraşdırılmış 
sığınacaqlardır. Həmçinin binalardan kənarda da sığınacaqlar 
quraşdırılır. Belə sığınacaqlar üstdən və yanlardan torpaqla 
örtülür. Onlara yeraltı keçidlər və qalereyalar, metropoliten və 
dağ oyuqları daxildir.
Sığınacaqlar 
əhalinin 
çox 
yerləşdiyi 
yerlərdə 
quraşdırılmalıdır. Bütün sığınacaqlar giriş və çöl qapının 
yanında işarəylə bildirilir. İnsanların daldalanmasının təşkili, 
planlaşdırılması və təminati müvafiq mülki müdafiə 
xidmətlərinə həvalə edilir. Onlar əsas planlaşdırma sənədlərini 
hazırlayır, sığınacaq və daladalanacaqlara gedən yolları 
müəyyənləşdirir və yerləşdiriləcək insanlara bu barədə məlumat 
veririlər. 
Sənədləri 
tərtib 
etməzdən 
əvvəl qurğuların 
yerləşdirilməsi və müdafiə sistemləri dəqiqləşdirilir. Qurğuların 
çatışmazlığında isə digər zirzəmi və yeraltı əraziləri sığınacaq 
kimi istifadə edirlər. Tez salınan sığınacaqların yerini 
dəqiqləşdirirlər, əhalinin sayına uyğun sığınacaqlar hazırlanır 
və insanların fəlakət və ya hər hansı bir silahdan qorunması 
üçün tez yerləşdirilməsi planlaşdırılır.
Müdafiə qurğularına xidmət üçün obyektdə xüsusi dəstə 
yaradılır. Həmin dəstənin şəxsi heyəti sığınacaqlara insanların 
qəbul 
edilməsinə, 
istismar qaydalarına düzgün əməl 
olunmasına və insanların oradan çıxarılmasına nəzarət edir. 
İndiki dövrdə müasir kütləvi qırğın silahlarından insanların 
mühafizəsinin effektivliyi yalnız qoruyucu qurğuların birbaşa 
insanları qəbul etməsinə hazır olması və texniki sazlığı, 
mürəkkəb avadanlıqlarla təmin edilməsi ilə deyil, eyni zamanda 
qoruyucu qurğularda xidmət göstərən heyətin hazırlığından da 
asılıdır. Qoruyucu qurğuların xidməti heyəti hökmən müxtəlif 
ekstremal hallarda düzgün qərar qəbul etməyi bacarmalı və 

---