Oktay salayev, RÖVŞƏn quliyev, Şahmurad məMMƏdov, İsmayil səFİyev həyat fəALİYYƏTİNİN

Ekoloji təhlükəsizlik 
58 
nasazlıqlar 
və 
tənzimləmələrin 
pozulması 
zəhərlilik 
göstəricilərinin və yanacaq qənaətliliyinin pisləşməsinə gətirib 
çıxarır.
Əlverişsiz yol şəraiti, yanacaq-sürtgü materiallarının 
keyfiyyətinin aşağı olması avtonəqliyyat vasitələrinin qovşaq 
və aqreqatlarının sürətlə yeyilməsinə, yanacaq sərfinin və 
xaric qazların zəhərliliyinin artmasına səbəb olur. Texniki 
qulluq və təmirin keyfiyyətinin hələlik yüksək səviyyədə 
olmaması, müasir avadanlıqların və ixtisaslı mütəxəssislərin 
çatışmaması avtonəqliyyat vasitələrinin iş qabiliyyətinin tam 
bərpa olunmasına mənfi təsir göstərir. Nəticədə avtomobil 
istehsalı sənayesinin ekoloji standartların tələblərinə uyğun 
olan təkmilləşdirilmiş mühərrik istehsalı sahəsində səyləri 
reallaşmır. 
Karbüratorlu 
avtomobillərdə 
mühərrikin 
yanacaq 
sistemindəki nöqsanlar zərərli tullantıların miqdarını 30-40%, 
alışma sistemində 25-30%, mühərrikin mexaniki hissəsində 
20-25%, avtomobilin transmissiya və hərəkət hissəsində 15% 
artırır. Yanacaq sistemindəki tənzimləmələrin pozulması isə 
dəm qazının miqdarını 70% və daha çox artıra bilər. Dizel 
mühərriki ilə işləyən avtomobillərdə yanacaq sistemindəki hər 
hansı bir nasazlıq yanacaq sərfinin və tüstüləmənin artmasına 
təsir edir.
Məsələn, isiklik yanacaq verilişinin normadan 25% çox 
artırılması işlənmiş qazların tüstülülüyünü 40% artırır. 
Yanacaq aparat detallarının həddi aşınması isə, yanacaq sərfini 
8-10%, tüstüləməni isə 20-30% artırır.(şəkil 5) 

---

Ekoloji təhlükəsizlik 
59 
Şəkil 5. Avtomobillərin havaya buraxdığı zərərli qazlar 
İstismar edilən avtonəqliyyat vasitələrinin ekoloji 
parametrlərini həddi səviyyədə saxlamaq üçün onların texniki 
vəziyyətinə diaqnostika stendləri və avadanlıqlarından istifadə 
olunmaqla dövri nəzarət zəruridir. 
Son zamanlar respublikada texniki-təmir stansiyaları
şəbəkəsi, bir sıra yeni, müasir stansiyalar istisna olmaqla, 
texniki normalara və standartların tələblərinə cavab verməyən, 
primitiv şəkildə yaradılmış özəl texniki-təmir sahələrinin 
hesabına genişlənmişdir. Bütün bunlar isə göstərilən xidmətin 
mənfi nəticələri olan 
yol-nəqliyyat hadisələrinin baş 
verməsinə, avtomobillərin vaxtından qabaq təkrar təmirə 
dayanmasına səbəb olur. 
Nəqliyyat şəbəkələri nəqliyyat sisteminin iki mühüm 
yarımsistemindən biridir. Nəqliyyat şəbəkələri stasionar 
ekoloji təhlükə mənbəyidir. 

---