Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi



Yüklə 1,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə126/234
tarix31.12.2021
ölçüsü1,55 Mb.
#112334
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   234
hozirgi ozbek tili

korrelyativ  belgideyiladi.  Masalan,  [b]~[p]  zidlanishda  jarangli-jarangsizlik 
bu fonemalar uchun korrelyativ belgidir. Ammo til oldi va portlovchilik belgisi 
har ikkala fonema uchun ham xos bo‘lganligi sababli korrelyativ bo‘lmagan 
belgi deyiladi. Shuningdek, [h] undoshida jarangsizlik belgisi mavjud. Ammo 
shu  belgi  asosida  uni  boshqa  fonema  bilan  zid  qo‘yib  bo‘lmaydi.  Chunki  [p
fonemasining jarangli jufti – [b] fonemasi. [h] fonemasining esa jarangli jufti 
o‘zbek tili fonologik sistemasida mavjud emas. 
O‘zbek tilidagi 8 ta fonema uchun “jarangli-jarangsizlik” korrelyativ belgi 
hisoblanadi:[b] ~ [p], [d] ~ [t], [k] ~ [g], [s] ~ [z], [j] ~ [ch], [j] ~ [sh], [g‘] ~ 
[x], [v] ~ [f]. 
“Jarangli-jarangsizlik” 
belgisi 
asosida 
korrelyativ 
munosabatga 
kirishmaydigan  fonemalarning  jarangli  yoki  jarangsiz  jufti  bo‘lmaydi. 
Masalan: [l][m][y][x][h][n][r][ng].  
Undosh fonemalar sistemasini jadvalda quyidagicha berish mumkin (16-
jadval). 


Ma’ruza matnlari.  
 
74 
Fonemaning  asosiy  korrelyativ  belgilari  farqlovchi  belgi  hisoblanadi. 
Masalan,  [s]  fonemasining  jarangsizlik,  [z]  fonemasining  jaranglilik  belgisi 
farqlovchi belgidir. 
Undosh  fonemada  ham  asosiy  belgi  farqlovchilik  darajasida  bo‘lmasligi 
mumkin.  Masalan,  [m]  fonemasining  jaranglilik  belgisi  farqlovchi  belgi 
sanaladi.  Chunki  fonema  xuddi  shu  belgisi  asosida  boshqa  fonema  bilan 
ziddiyatli juftlik hosil qila olmaydi. 
 

Yüklə 1,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   122   123   124   125   126   127   128   129   ...   234




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin