Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3. Tasnif turlari.Tasnif dixotomik, politomik yoki dixopolitomik bo‘lishi
mumkin. Dixotomik tasnifda birliklar ikki guruhga ajratiladi: “fonemalar unli va undoshga ajraladi”deyilgani kabi. Politomik tasnifda guruh soni ikkidan ortiq bo‘ladi: “Grammatik qo‘shimcha lug‘aviy shakl hosil qiluvchi, sintaktik shakl hosil qiluvchi va lug‘aviy sintaktik shakl hosil qiluvchiga bo‘linadi” yoki “fe’llar nutq fe’llari, ruhiy-holat fe’llari va h.k.” kabi. Dixopolitomik tasnifda tasniflanuvchi butunlik dastlabgi bosqichda ikkiga, keyingi bosqichda ikkidan ortiq sinfga ajraladi. Masalan (14-jadval): 14-jadval Fonema Unli Undosh Yuqori tor O‘rta keng Quyi keng Lab Til Bo‘g‘iz Tasnif asosini tanlash muhim. Chunki biror sistema unsurlarini turli asosda tasnif qilish har xil natija beradi. Masalan, undosh fonemani ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra jarangli va jarangsizga, hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra lab, til, bo‘g‘iz undoshiga ajratish mumkin. Lisoniy tasnif tasniflanayotgan birliklarning ichki, substansial belgilariga ko‘ra yoki muhim bo‘lmagan zohiriy xossasiga asoslangan bo‘lishi mumkin. Shu boisdan tabiiy yoki yordamchi tasnif farqlanadi. Tabiiy tasnifda lisoniy birlikning ichki, barqaror belgilariga asoslaniladi. Yuqorida tabiiy tasnifga misollar keltirildi. Yordamchi tasnifda birlikning ontologik bo‘lmagan xossasini bildiruvchi belgilariga tayaniladi. Masalan, “so‘zlarning bo‘g‘in sonlariga ko‘ra tasnifi (bir bo‘g‘inli, ikki bo‘g‘inli va ko‘p bo‘g‘inli so‘zlar)”, “unlilarning tilning gorizontal holatiga ko‘ra tasnifi” va h. Tasnif izchilligi – substansial yondashuvning asosiy talablaridan biri. Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|