Oliy va o’rta maxsus ta’lim

Daryolarning to’yinishi. Yevrosiyo daryolari turli xil iqlim mintaqalaridan va iqlim tiplaridan boshlanadi hamda ularning hududidan oqib o’tadi. Shuning uchun daryolar to’yinishiga ko’ra xilma- xil va bir-biridan farq qiladi. Ular to’yinishiga ko’ra to’rt tipga bo’linadi: yomg’ir suvidan, qor suvidan, muz suvidan va yer osti suvidan tuyinuvchi daryolar. Lekin daryolar ko’pincha aralash holda to’yinadi. Masalan, yomg’ir va qor suvlaridan, qor va muz suvlaridan, muz suvlaridan, yomg’ir va yer osti suvlaridan to’yinadi. Daryolarning gidrologik rejimi, to’yinishi va oqimining yil davomidagi taqsimlanishi materikning iqlim sharoitiga va yil fasllariga bog’liq. Masalan, yozda qurg’oqchil joylarda tog’lardagi qor va muzliklarning erishidan, musson iqlimli o’lkalarda yomg’irdan, mo’tadil mintaqada bahorda qorning erishidan va yomg’irdan, nam subtropiklarda hamda ekvatorial mintaqada yil davomida yomg’irdan suv oladi. Shuning uchun A.I.Voyekov,
B.D.Zaykov, M.I.Lvovich va boshqalar daryolarni to’yinish xarakteridan tashqari iqlim xususiyatlariga karab ham tavsiflab, ularni bir necha iqlim tiplariga bo’lishgan. Jumladan, Yevrosiyo hududidagi daryolar quyidagi iqlim tiplariga bo’lingan.

1. 
   Qorlardan to’yinib bahorda toshib oqadigan daryolar. Bu tipidagi daryolar Sharqiy Yevropa va G’arbiy Sibir tekisliklarida yaxshi rivojlangan bo’lib, ular asosan bahorda qor qoplamining erishidan to’yinib toshib oqadi. Daryo oqimining maksimal qismi bahorga to’g’ri keladi, yozning kelishi bilan suv nisbatan kamayadi. Yozda va kuzda yomg’ir suvidan to’yinadi. Daryolarning rejimi shimoldan janubga, tundra va o’rmon-tundra zonalaridan dasht va chala cho’l zonalariga tomon o’zgarib boradi.
   
2. 
   Muzliklardan to’yinib yozda to’lib oqadigan daryolar. Bunday daryolar doimiy qor va muzliklar bilan qoplangan Tyanshan, Pomir, Himolay, Hinduqush, Tibet, Markaziy Kavkaz, Al’p va boshqa tog’li o’lkalar uchun xarakterli. Tog’ muzliklaridan to’yinadigan daryolar yilning issiq davrida to’lib oqadi. Yozda harorat qancha yuqori bo’lsa, tog’ muzliklari shuncha tez eriydi va daryolar toshadi. Bu tipdagi daryolarning rejimi qishloq xo’jaligida foydalanish uchun juda qulay.
   
3.