Onderwijsinnovatie in Europa : Voorbeelden van goede praktijken uit tien Europese landen

1.3De Stichting AXIS

20. De AXIS-Stichting en haar rol

In Nederland werden gedurende jaren tal van promotiecampagnes gevoerd om jongeren aan te moedigen meer te kiezen voor technische studies en beroepen. Deze hadden evenwel slechts een beperkt succes. Daarom werd in 1999 het AXIS-platform (http://www.platform-axis.nl/) opgericht voor een periode van 5 jaar, door vertegenwoordigers van onderwijs, de bedrijfswereld en de overheid. AXIS kreeg de ruime opdracht bij meer jongeren interes­se te wekken voor studies in verband met (exacte) wetenschappen⁶¹ en techniek. Verhoopt werd dat dit uiteindelijk zou leiden tot meer keuzen voor een beroep op één van deze ge­bie­den.
Dit initiatief illustreert de inspanningen die Nederland levert om de subdoelstelling 1.3. van het Gedetailleerde werkplan van de Europese Unie AOT te verwezenlijken, m.b.t. het ver­groten van de instroom in de technische richtingen en de studierichtingen van de exacte wetenschappen. Het rapport van deze Europese werkgroep verwijst ook naar enkele goede praktijkvoorbeelden uit de AXIS goede praktijkenbank⁶².
De activiteiten van AXIS kunnen binnen Europa beschouwd worden als een zeer inter­es­sante en goed ge­struc­tureerde aanpak voor het bevorderen van de bètavakken en techniek. De AXIS-activiteiten bestrijken het gehele onderwijsstelsel, van de basis­school tot het hoger onderwijs. AXIS hanteert een aanpak bestaande uit drie kernele­men­ten⁶³, die men de AXIS-visie noemt:

1. 
   Studie- en beroepskeuze. Het positief beïnvloeden van keuzeprocessen door te zor­gen dat jongeren in basis- en voortgezet onderwijs positieve ervaringen opdoen met techniek en daardoor ook kiezen voor technische vakken.
   
2. 
   Onderwijs. Het vernieuwen van bèta/techniek-opleidingen en meer aantrekkelijk in­rich­ten van het technische beroepsonderwijs om de relatief grote voortijdige uitval te voor­komen.
   
3. 
   Bedrijfsleven. Aantrekkelijk maken van werk in bedrijven en beroepen en zorgen dat be­drijven in de technische sector mensen werven en daadwerkelijk behouden, bij­voor­beeld via goede begeleiding op de werkvloer en aansprekende loopbanen.
   

AXIS heeft als eerste activiteit het samenbrengen van alle betrokken partijen om samen te werken aan oplossingen voor de problematiek. De belangrijkste activiteiten bestaan uit het opzetten van innoverende projecten en onderzoek naar de redenen waarom jongeren niet voor wetenschap en techniek kiezen.

De projecten hebben zowel als doel om het beeld dat de jongeren zich vormen rond we­ten­schap en techniek te beïnvloeden, als de inhoud van de studies en de pedagogische werk­wijzen eveneens te vernieuwen. De bedoeling is met deze pilootprojecten duidelijk vanuit de basis – bottom-up – een vernieuwing tot stand te brengen. Meer dan 70 projecten werden de voorbije jaren gefinancierd. Bij het selecteren van de projecten wordt vooral gezocht naar innoverende aanpakken met creatieve oplossingen voor het bevorderen van bètavakken en techniek. Projecten worden voor 1/3 ondersteund door AXIS (met overheidsmiddelen), 1/3% door het bedrijfsleven en 1/3 door de school zelf. Extra middelen worden gegeven om an­dere scholen mee op sleeptouw te nemen.
Veel enthousiaste vmbo-scholen ontwikkelen met hulp van AXIS geheel nieuwe program­ma’s voor hun opleidingen. Het gaat dan om brede techniekopleidingen met spe­ciali­sa­tie­mo­ge­lijkheden of gecombineerde en sectoroverstijgende opleidingen. Er zijn 35 dergelijke pro­jec­ten opgezet waarin 79 scholen participeren. Bijzonder aan de herontwerpactiviteiten is dat het initiatief vanuit de scholen komt.
De projecten kunnen de gehele beroepsketen vanaf de kleuterschool tot de hogeschool of universiteit. Sommige zijn meer toegespitst op de “beroepskolom”, waarmee de samenhang en overgang tussen vmbo – mbo – hbo wordt bedoeld.

21. Informatie beschikbaar bij AXIS⁶⁴

De “AXIS Good Practice”-projecten – de goede-praktijkvoorbeelden – zijn alle samen­ge­bun­deld in één grote gegevensbank die langs het “AXIS-Rad” toegankelijk is. Dit AXIS-Rad is opgesplitst in drie deelgebieden: onderwijs, bedrijf en jongeren. Het deel onderwijs bevat goede praktijkvoorbeelden op de volgende drie gebieden: nieuwe didactiek, de doorlopende leerlijn en bredere leertrajecten. Men vindt er voorbeelden vanaf het basisonderwijs tot vmbo, mbo, ROC en hbo en universiteiten.
De AXIS goede-praktijkvoorbeelden bieden een ruime informatie door in te gaan op de vol­gende elementen: een korte beschrijving, de aanleiding, de doelen, de resultaten en de leermomenten. Na de beschrijving volgen altijd bestanden die men kan downloaden en zeer praktisch materiaal bevatten zoals achtergrondartikels of meer gedetailleerde informatie. Elke beschrijving wordt beëindigd met informatie over de projectcoördinator.
Het einde van dit hoofdstuk bevat een selectie van 35 projecten uit de AXIS-databank
Twee interessante en gratis verkrijgbare publicaties zijn:

• 
  MEE(R) DOEN: Een discussienota om te komen tot het actieplan Béta/ techniek; 50 stappen om te komen tot 15% meer Bèta / technici in 2010. AXIS, juli 2003, 30 bladzijden.
  
• 
  Naar aantrekkelijker technisch vmbo: resultaten van drie jaar herontwerp. AXIS oktober 2003, 88 bladzijden.
  

22. Het “Deltaplan” of “Deltapunt”⁶⁵

Recent werd in Nederland de beslissing genomen om na het afronden van het AXIS-pro­gramma (midden 2004) een nieuw programma op te starten, “Deltaplan” (of “Deltapunt”) dat verder de ingeslagen weg zal bewandelen⁶⁶. De samenwerking tussen onderwijs, be­drijfs­­leven en overheid blijft centraal staan. Het Delta-programma start in juli 2004 en loopt minstens tot 2007 (en mogelijk tot 2010). Er is een budget voorzien van 60 miljoen euro om de innovatie in scholen te blijven ondersteunen⁶⁷, naast cofinanciering door o.m. het be­drijfs­leven.
Nieuwe aandachtspunten zijn de duidelijke doelstelling om de instroom in de bèta/techniek- richtingen tegen 2007 met 15% te verhogen, en tegen 2010 eenzelfde verhoging te bekomen bij de uitstroom. Er wordt ook gestreefd naar het verhogen van de participatie in het hoger onderwijs tot 50%, met daarbinnen een groter aandeel jongeren dat kiest voor bèta- en technische richtingen. Een ander nieuw punt is het expliciet streefdoel om buitenlands talent aan te trekken. Interessant is de evolutie waarbij er minder exclusief op het beroeps­on­der­wijs wordt gefocust, maar met steeds meer aandacht voor het primair onderwijs, het voort­gezet (algemeen vormend) onderwijs en het hoger onderwijs.
De projecten worden ook minder vrijblijvend. Scholen zullen kunnen kiezen voor een bepaald profiel maar zullen ook op hun resultaten beoordeeld worden. Er is dus een evolutie aan de gang naar meer outputsturing van het onderwijs. Er is ook een zekere verschuiving te verwachten van landelijke naar “regionale” sturing (zo’n 40 regio’s).