Onderwijsinnovatie in Europa : Voorbeelden van goede praktijken uit tien Europese landen

1.5Samenvatting en conclusies

• 
  Nederland zet een onderwijsbeleid verder rond de hoofdlijnen: meedoen, meer werk, minder regels.
  
• 
  In het primair onderwijs wordt bijzondere aandacht besteed aan onderwijskwaliteit en innovatie, het onderwijspersoneel en de organisatie en de maatschappelijke opdracht van de school in relatie tot de omgeving.
  
• 
  Binnen het primair onderwijs moet er, onder andere, meer ruimte gemaakt worden voor maatwerk, de aansluiting van de basisschool op het voortgezet onderwijs, de leerlingvolg­systemen, de school als professionele organisatie, de zorgplicht van de school, de rol van de gemeente om samenwerking te bevorderen tussen school en anderen maatschappelijke instituties.
  
• 
  Het uitwerken van een gedifferentieerd curriculum binnen de basisvorming (de eerste jaren van het voortgezet onderwijs) wordt verdergezet.
  
• 
  Het flexibel aanbieden van het kerncurriculum in de basisvorming zal flexibeler leer­routes mogelijk maken.
  
• 
  De doorstroming van de leerlingen in de basisvorming naar andere onderwijsvormen zal vergemakkelijkt worden.
  
• 
  Het studiehuis en de aanpak van de profielen in vwo en havo vormen een goed voorbeeld van het bevorderen van zelfgestuurd leren en van een motiverende aanpak voor leer­lingen. Deze benadering wordt verder uitgebouwd en verfijnd.
  
• 
  Er wordt een interessante benadering gevolgd, o.m. via de activiteiten van de AXIS-Stich­ting en de innoverende projecten, voor vernieuwing in het beroeps- en technisch onder­wijs in het algemeen, en voor het aanwakkeren van interesse voor bètavakken en tech­niek.
  
• 
  Er is een duidelijke en structurele samenwerking opgezet tussen alle partners in onder­wijs, overheid en de bedrijfswereld om de interesse voor het beroeps- en technisch on­der­wijs in het algemeen en voor de bètavakken en techniek in het bijzonder te be­vor­deren.
  
• 
  Een zeer rijke databank met duidelijke beschrijving van alle innoverende initiatieven is beschikbaar met achtergrondteksten en verwijzing naar verantwoordelijke dragers van de projecten. De AXIS-databank is een echte goudmijn voor beleidsmensen en voor prak­tijk­mensen die aan vernieuwing willen werken. Het meeste materiaal is ook in een rui­mere context te gebruiken dan alleen het beroeps- en technisch onderwijs. Een degelijke moni­toring van alle innovatieprojecten wordt opgezet vanuit de AXIS-Stichting om de kwali­teit van de projecten te garanderen. Er wordt duidelijk gepleit voor hert ruim docu­men­teren van alle initiatieven.
  
• 
  Het proces ter bevordering van bètavakken en techniek wordt ondersteund door re­gel­ma­tig verschijnende studies en rapporten die ruim verspreid worden.
  
• 
  Er is een duidelijk multiplicatoreffect aanwezig naar steeds nieuwe scholen met het doel uiteindelijk alle scholen te bereiken.
  
• 
  De vmbo-herontwerpaanpak is te karakteriseren als een nieuw tussenmodel (bottom-up/ top-down). Via landelijke netwerken worden scholen uitgenodigd mee te denken aan het formuleren van een globaal vernieuwingskader. Binnen zo een kader worden vervolgens pro­jecten uitgelokt die samen netwerken vormen die een platform zijn voor debat en uit­wisseling van inzichten en ervaringen.
  
• 
  De combinatie van een aantal vernieuwingen zoals bredere en intersectorale opleidingen, meer ruimte voor studiekeuzeprocessen en oriëntatie, sterke nadruk op het praktijkleren (o.a. door het ontwikkelen van de werkplekstructuur en door nauwere samenwerking met het bedrijfsleven), heeft reeds duidelijk gunstige effecten gehad op de tech­niek­in­stroom en, minstens zo belangrijk, een invloed gehad op het voorkomen van uitval⁶⁹.
  

Bijlage: Enkele goede-praktijkvoorbeelden

Al deze voorbeelden komen uit de databank van de AXIS-Stichting:

http://www.platform-axis.nl/

Nr.	Naam Project	Instelling	AoT^70	Kernthema’s	Website (naast www.axis-platform.nl)
1	Aantrekkelijkere betavakken met pro­bleemgestuurd onderwijs op schil­dersvakscholen	Nimento (Utrecht)	AL	Ontwikkelen van Blokboeken (per lesperiode van 8 weken) Probleemgestuurd onderwijs Vakkenintegratie Werkplekstructuur Open leercentra	Website: www.nimento.nl
2	Activerende Onderwijsvormen (ACTION)	Albeda College (Schiedam)	AS	Diagnose- en evaluatie-instrument voor lesmodules van het hoger technisch onderwijs Kwaliteitsmeting	Website: www.albeda.nl
3	Betekenisvol kleur bekennen op weg naar een beroep	ROC Utrecht (Utrecht)	AL, AK	Leerlingen eigen opleiding laten inkleuren Individuele leerlingenbegeleiding a.h.v. de persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) Modulair onderwijs Competentiegericht probleemgestuurd onderwijs Projectonderwijs Individueel leertraject	Website: www.albeda.nlwww.rocu.nl
4	Ander gezicht van techniek	Montessori College Amsterdam	AL, AK	Afdeling techniek moderniseren Aanbod van technische en tech­no­logische opleidingen aantrek­ke­lijker maken Ontschotten van afdelingen Ontwikkelen managementvisie	Website: www.msa.nl
5	Assessment bij ROC Twenteplus	ATB Brabant i.s.m. ROC Twente Plus (Almelo)	AL, AK)	Assessment leerlingen bij aanvang opleiding Zelfstandig leren Probleemgestuurd onderwijs Zelfevaluatie leerlingen Individuele leerlingenbegeleiding a.h.v. trajectmap met project­plan­ner Praktijkgericht (excursie naar een bedrijf bij de intake)	Website: www.atb.nl
6	Een stimulerend studielandschap	Katholiek Drents College (Emmen)	AK	Ontwikkelen nieuwe opleidings­route Van eindtermen naar compe­tentiegericht leren Integratie praktijk- en theorie­vakken Werkplekkenstructuur Modulair onderwijs Integratie ICT	Website: www.kdc.nl
7	Begeleiding en beoordeling competentiegericht leren	Fontys Hogeschool Eindhoven	AL	Competentiegericht onderwijs Individueel leertraject Individuele trajectbegeleiding a.h.v. een portfoliosysteem Alternatieve evaluatiesystemen / studentenvolgsysteem (o.b.v. competentiegericht onderwijs)	Website: www.fontys.nl
8	Blauwdruk krachtige leeromgeving	ROC Utrecht	AK	Ontwikkelen van de oriëntatie­functie van de school Studiekeuzebegeleiding Mentoring	Website: www.rocu.nl
9	Communicatie: van rooksignaal naar @penstaart	Basisschool De Phoenix (Rozenburg) i.s.m. Ken­nisinfrastructuur Main­port Rotter­dam	AK	Promotieproject om techniek onder aandacht te krijgen van docenten in het basisonderwijs Kiezen is een continue proces dat in de basisschool begint Vakoverschrijdend project (a.h.v. leskit die techniek en communicatie behandeld)	Website: www.kmr.nl www.obs-dephoenix.nl
10	De docent als architect van zijn leertuin	ATB Brabant i.s.m. Deltion College (Zwolle)	AL	Individuele trajectbegeleiding a.h.v. een portfoliosysteem Van eindtermen naar start­kwa­lifi­caties Assessment- en begelei­dings­systeem Evaluatie a.h.v. mentorkaart, … Leerkracht als coach Competentieontwikkeling docenten	Website: www.deltion.nl www.atb.nl
11	De docentenrol bij Integraal Ontwerpen	Gemini college (Ridderkerk)	AL	Onderwijs a.h.v. innovatieproces (Integraal Ontwerpen) Individueel leertraject Praktijkgericht onderwijs Vakkenintegratie	Website: www.geminicollege.nl
12	De Pasvorm: opvang van risicoleerlingen	ROC Rijn-IJssel Col­lege (Arnhem)	AL	Individueel trajectbegeleiding van risicoleerlingen Intake van leerlingen Ontwikkelen van meer stage­plaat­sen Werkplekstructuur (praktijkcentra) binnen de school Praktijkgericht lesgeven Leren in al zijn facetten toegankelijk maken voor risicoleerlingen	Website: www.rijc.nl
13	Digitaal Portfolio voor studie­loop­baanbegeleiding	Hogeschool van Amsterdam	AK	Studiekeuzebegeleiding a.h.v. een digitaal portfolio Persoonlijk ontwikkelingsplan Leercontract Lesgever als coach	Website: www.ie.hva.nl
14	Dominoproject	Ichtus College (Dronten)	AL	Projectonderwijs (dominoparcours ontwikkelen) Imago van techniek verbeteren Vakken integratie	Website: www.platform-axis.nl
15	Draagvlak voor de docent als coach	Merewade College (Gorinchem)	AL	Docent als coach Praktijkgericht lesgeven Werkplekstructuur Communicatie bij veranderingen	Website: www.merewade.nl
16	Een eigen bedrijf als schil voor de ICT-route	Blariacum College (Venlo-Blerick)	AL	Oprichten van een schoolbedrijf Praktijkgericht lesgeven Projectonderwijs Vakkenintegratie Zelfontwikkeling van leerlingen bevorderen	Website: www.blariacum.nl
17	Een goed project­plan Werkplek­kenstructuur is het halve werk	Twents Car­melcollege (Oldenzaal)	AL	Werkplekkenstructuur Projectmanagement Praktijkgericht lesgeven Zelfontwikkeling van leerlingen bevorderen Creëren van een breed draagvlak voor veranderingen	Website: www.twentscarmelcollege.nl
18	Een nieuw didac­tisch concept voor techniekopleidin­gen	Friesland College Leeuwarden	AL, AK	Herontwerpen huidige techniek­opleidingen Van eindtermen naar start­kwa­lifi­caties (a.h.v. werkveldmatrix; van­uit de noden van de bedrijfswereld) Individueel leertraject Zelfontwikkeling van leerlingen bevorderen Creëren van een breed draagvlak voor veranderingen	Website: www.frieslandcollege.nl
19	Een spoorboekje voor leerlingen	Marne College (Friesland)	AL	Sturing van leerlingen in de werk­plekkenstructuur a.h.v. het spoor­boekje Individuele trajectbegeleiding Zelfontwikkeling van leerlingen bevorderen Leerkracht als coach Creëren van een breed draagvlak voor veranderingen	Website: [e-mail]
20	Faculteitsbrede aanpak bèta / techniek	Hanze­hogeschool (Groningen)	AL	Herontwerpen technische oplei­dingen Imagoverbetering techniek Betrokkenheid bedrijven Afbouwen beschotten Hogeschool – middelbaar onderwijs Competentiegericht leren Evaluatie en kwaliteitszorg	Website: www.hanze.nl
21	HELO (Elektronische leeromgeving)	Hanze­hogeschool (Groningen)	AL	Ontwikkeling competentiegerichte onderwijsmethoden Implementatie van Blackboard als elektronische leeromgeving	Website: www.hanze.nl
22	Het High Track-Onderwijsconcept: innovatief, integraal en ICT	Röling College / Mondriaan College (Groningen)	AL, AK	Imagoverbetering Techniek Ontwikkeling brede leerlijn Techniek / ICT Zelfontwikkeling van leerlingen bevorderen Modulair onderwijs Werkplekkenstructuur	Website: www.mondriaan.nl
23	Het inschakelen van bedrijven in case-onderwijs	Hogeschool Drenthe	AL	Ontwikkeling leidraad m.b.t. inschakelen van bedrijven bij case-onderwijs Praktijkgericht leren	Website: www.hsdrenthe.nl
24	Het ‘Reitdiep­project’	Hanze­hogeschool (Groningen)	AK	Studiekeuzebegeleiding bij HAVO a.h.v workshops Kiezen is een continue proces Imagoverbetering Techniek a.h.v workshops	Website: www.hanze.nl
25	Intake assessment voor Extern Verworven Competenties	Saxion hogeschool (Enschede)	AL	Onderzoek naar 25 assessment in­strumenten voor extern verworven competenties Alternatieve vormen van evaluatie Intakeprocedure Van eindtermen naar startkwalificaties	Website: www.saxion.nl
26	Intake ROC Aventus	ATB Brabant i.s.m. ROC Aventus (Apeldoorn)	AL	Ontwikkeling intakeprocedure Van eindtermen naar startkwalificaties Zelfontwikkeling van leerlingen bevorderen	Website: www.aventus.nl www.atb.nl
27	Integrale onder­wijs­vernieuwing via studententeams	Hogeschool Zeeland (Vlissingen)	AL	Studententeams Projectonderwijs Team als coach Competentiegericht onderwijs Zelfsturende teams Werkplekkenstructuur Individueel leertraject Bedrijfsopdrachten	Website: www.hz.nl
28	Integrated Product Development (IPD)	Fontys Hogeschool (Eindhoven)	AL	Projectonderwijs (meer specifiek productontwikkelingsproject i.s.m. bedrijven) Vakkenintegratie Zelfontwikkeling van leerlingen bevorderen Praktijkgericht leren	Website: www.fontys.nl
29	Interactief leer­groepen systeem	ATB Brabant i.s.m. Rijn-IJssel college (Arnhem)	AL	Integraal leergroepen systeem (ILS) Docent als expert Projectonderwijs Intaketest (bepaling van leerstijl) Indiv. leertraject volgens leerstijl Individuele leerlingenbegeleiding	Website: www.atb.nl www.rijc.nl
30	Leerlijnen opbouwen in projecten	ROC Utrecht	AL	Herontwerp van drie opleidingen Projectonderwijs a.h.v. blokboeken Individuele trajectbegeleiding a.h.v. portfolio Zelfontwikkeling van leerlingen bevorderen Alternatieve vormen van evaluatie en beoordeling	Website: www.rocu.nl
31	Loop even binnen! – Rijnland verbetert de relatie tussen praktijkbedrijven	Leerwegen in Rijnland (Leiden)	AL	Een extern bureau doet match scholen en bedrijven Ontwikkelen van stageplekken Praktijkgericht onderwijs: stageboek	Website: www.leerwegeninrijnland.nl
32	Mentorproject in ROC Zadkine	ROC Zadkine (Rotterdam)	AL, AK	Mentor vanuit een bedrijf als coach Individuele leerlingenbegeleiding Leren in al zijn facetten toegan­ke­lijk maken voor een ruim publiek (risico-leerlingen)	Website: www.motorvoertuigen-zadkine.nl
33	Middelen om ontwerpopdrach­ten te begeleiden	Albeda College (Schiedam)	AL	Onderwijs a.h.v. ontwerp­op­drach­ten Individuele trajectbegeleiding a.h.v. logboek Leerkracht als coach Ontwikkeling van studiehuizen Zelfontwikkeling bij leerlingen bevorderen	Website: www.albeda.nl
34	Onderwijsmodel Groen en Rood	2College Noord (Tilburg)	AL	Case-onderwijs (afschaffing van af­zonderlijke vakken, vakkeninte­gra­tie) Sturing leerproces vanuit de groep Individuele trajectbegeleiding Zelfontwikkeling bij leerlingen bevorderen	Website: www.cobenhagen.nl
35	Onderwijsconcept Human Technology	Hanze­hogeschool (Groningen)	AL	Ontwikkelen nieuwe opleiding ‘Human Technology’ Aanbod technologische opleiding aantrekkelijker maken Competentiegericht onderwijs Leren in al zijn facetten toegan­ke­lijk maken voor meisjes Docent al coach	Website: www.hanze.nl
36	On-line les­materiaal Office en Front Page voor de gemengde leerweg	Scholen­groep Kwadrant – Cambreur College (Dongen)		Ontwikkeling webbased lesmateriaal Zelfontwikkeling bij leerlingen bevorderen	Website: www.angenent.biz/office www.cambreurcollege.nl
37	Ontwikkeling competenties	ROC Eindhoven	AL	Ontwikkelen van meetinstru­men­ten voor competenties, rekening hou­dende met de behoeftes van de arbeidsmarkt Alternatieve vormen van evaluatie Competentiegericht onderwijs Zelfontwikkeling bij leerlingen be­vor­deren	Website: www.roceindhoven.nl
38	Ontwikkeling Portfolio	ROC Utrecht	AL, AK	Individuele trajectbegeleiding a.h.v. een portfolio Persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) Zelfontwikkeling bij leerlingen bevorderen Zelfevaluatie bij leerlingen Portfoliobegeleider	Website: www.rocu.nl
39	Projectmatige leersituatie voor opleiding tot kaderfunctionaris	ATB Brabant i.s.m. Mon­driaan Colle­ge voor Tech­niek (Den Haag)	AL	Creëren van samenwer­kings­verbanden (met bedrijfsleven) Projectonderwijs Competentiegericht onderwijs Zelfontwikkeling bij leerlingen bevorderen	Website: www.platform-axis.nl
40	Projectonderwijs als vliegwiel voor taalonderwijs en zelfstandig leren	Esprit Nova College Amsterdam	AL	Leren in al zijn facetten toegan­kelijk maken voor risicogroepen Projectonderwijs Zelfontwikkeling bij leerlingen bevorderen	Website: www.novacollegeamsterdam.nl
41	Samen bouwen aan nieuw onderwijs Zie ook: Pilot ICT route – Kempen­horst; Pilot ICT route – Da Vinci College; …	Da Vinci College (Leiden)	AL, AK, AS	Ontwikkeling programmalijnen voor ICT-routes Competentiegericht onderwijs a.h.v. matrix Zelfontwikkeling bij leerlingen bevorderen Studiekeuzebegeleiding a.h.v. ICT-route Ontwikkeling netwerken	Website: www.davinci-leiden.nl www.bdfadvies.nl/vmbo.htm
42	Techniek in een verhaallijn op de Pabo	Pabo Almere (Almere)	AK, AL	Sensibilisatie rond het vak techniek in het basisonderwijs Ontwikkelen van lesprogramma’s rond techniek (a.h.v. bijv. een ver­haallijn) Projectonderwijs a.h.v. projectweek en een afsluitend festival	Website: www.pabo.almere.nl
43	Techniek op de Pabo	Platform Promotie Techniek Tilburg (Tilburg)	AK, AS, AL	Sensibilisatie rond het vak techniek in het basisonderwijs Vakken integratie Projectonderwijs a.h.v. blokboeken Dialoog met stakeholders (scholen, bedrijfsleven en onderwijs) Competentieontwikkeling docenten basisonderwijs Ontwikkeling opleidingsblok tech­niek Ontwikkeling van stages	Website: [e-mail]
44	Techno Design: Anders werken, anders leren in techniek	Da Vinci College (Dordrecht)	AK	Brede basisopleiding met uit­stroom­differentiaties Individuele trajectbegeleiding (vraaggestuurd onderwijs) Competentiegericht / samen­werkend leren Praktijkgericht onderwijs Zelfontwikkeling bij leerlingen promoten	Website: www.davinci.nl
45	Techno Design en de interne aanpak van het innovatieproces	Da Vinci College (Dordrecht)	AS	Interne organisatieontwikkeling Ontwikkeling van een eigen opvoedingsproject, missie en visie Leertraject a.h.v. innovatie proces Dialoog met Pedagogisch studiecentrum, bedrijven, … Interne kwaliteitsbewaking	Website: www.davinci.nl
46	Techno Design en het bedrijfsleven	Da Vinci College (Dordrecht)	AL	Ontwikkeling partnership met be­drijven op alle niveaus Ontwikkeling leeromgeving (werk­plekken) / leerproces Ontwikkeling praktijkbegeleiding	Website: www.davinci.nl
47	Vakintegratie – demonstratiedag	Nimento (Utrecht)	AL	Vakkenintegratie Competentieontwikkeling docenten Docent als coach Probleemgestuurd onderwijs Zelfontwikkeling bij leerlingen bevorderen	Website: www.nimento.nl
48	‘Werken met de Stad’ (WMS)voor een hoger rende­ment in de assisten­tenopleidingen	Friesland	AL	Leren in al zijn facetten toeganke­lijk maken voor risico-leerlingen Invoering concept WMS Praktijkgericht onderwijs Docent als coach	Website: [e-mail]