Onderwijsinnovatie in europa

2.Synthese van tendensen in Europese landen

2.1Inleiding

In dit hoofdstuk geven we een samenvatting van de tendensen en praktijken met betrekking tot onderwijsinnovatie in de tien besproken Europese landen. We ordenen deze synthese aan de hand van de strategische ontwikkelingsassen die door de Commissie Accent op Talent wor­den naar voor geschoven als het kader voor de onderwijsvernieuwing in Vlaanderen²⁰. In Deel II en Deel III van deze studie wordt verder ingegaan op deze ontwikkelingen, maar dan bekeken vanuit nationaal of Europees perspectief.
Wat volgt is uiteraard slechts een summier en onvolledig overzicht van wat in tien Euro­pe­se landen gebeurt. De veelheid en rijkdom van lopende en geplande initiatieven is uiteraard veel groter dan wat hier wordt vermeld.
Algemeen kan gesteld worden dat er in de meeste Europese landen een diepe reflectie bezig in over de rol en functie van het onderwijs. Landen als Zweden²¹, Denemarken²², Frankrijk²³, Oostenrijk²⁴, Finland²⁵, Engeland²⁶, Schotland²⁷, Duitsland²⁸ en Noorwegen²⁹ hebben de laatste jaren belangrijke discussie- en reflectiedocumenten gepubliceerd over onderwijs en vorming. Ook in Nederland³⁰ zijn in oktober 2003 teksten gepubliceerd rond vernieuwing in het primair onderwijs, in de basisvorming en in de tweede fase.
Het reflectief denken en werken aan onderwijs als een voortdurend veranderingsproces is dui­delijk aan de orde van de dag. In verschillende landen probeert men grote nationale de­batten op te zetten over het onderwijs om zoveel mogelijk mensen vanaf het begin te mo­ti­ve­ren voor en te informeren over mogelijke veranderingen. Dit gebeurt het meest expliciet in Frank­rijk en Oostenrijk.
In verschillende landen is men ook tot de slotsom gekomen dat bij het implementeren van de ver­nieuwingen niet zozeer een “top-down”- of “big bang”-benadering moet gevolgd wor­den, maar dat er eerder een continu vernieuwingsproces vanuit de praktijk moet opgezet wor­den. Vaak gaat dan ook aandacht naar het stimuleren van “pilootprojecten” en de onder­steuning van deze vernieuwende initiatieven door speciale diensten en activiteiten.
Opvallend is dat bepaalde onderwerpen en vakken regelmatig terugkomen als aandachts­punt over de landen heen. We denken dan aan wetenschappen, techniek, wiskunde en vreem­de talen. Ook het bevorderen van ondernemingszin en sociale vaardigheden krijgen bijzondere aandacht in verschillende landen.
De aan de gang zijnde ontwikkelingen op nationaal vlak liggen ook in de lijn van de evo­lu­ties op niveau van de Europese Unie naar aanleiding van het zogenaamde “Gedetailleerde werk­programma” voor de follow-up inzake de doelstellingen voor de onderwijs- en op­lei­dingstelsels in Europa. Meer informatie daarover volgt in Deel III.