Sınai mülkiyet hakları alanında Dokuzuncu Kalkınma Plan döneminde önemli bir ivme kaydedilmiş, 2006 yılında 66.855 olan marka başvuruları yıllık ortalama yüzde 8,8 artışla 2012 yılında 111.137’ye, tasarım başvuruları yüzde 5,7 artışla 29.484’ten 41.220’ye ve patent başvuruları yüzde 14,4 artışla 5.165’ten 11.599’a ulaşmıştır. Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatının 2011 yılı verilerine göre Türkiye, ulusal düzeyde patent başvurularında 17’nci, marka başvurularında 6’ncı ve tasarım başvurularında 5’inci sırada yer almaktadır. Ulusal düzeyde toplam sınai mülkiyet verilerine göre ise genel sıralamada 9’uncu sırada bulunan ülkemiz; İngiltere, Rusya, İspanya, Brezilya gibi ülkelerin önünde yer almıştır.
Yerli patent başvurularının toplam patent başvuruları içerisindeki oranı, 2006 yılındaki yüzde 21 düzeyinden 2012 yılında yüzde 39’a ulaşmıştır. Ancak, yenilikçi üretimin temel alınacağı bir ekonomi için bu oranın artırılması gerekmektedir.
Fikri mülkiyet sisteminin hukuki ve kurumsal yapısı tamamlanmış, ilgili yasal düzenlemeler yapılmış, ihtisas mahkemeleri oluşturulmuş, Kültür ve Turizm Bakanlığındaki mevcut birimin yeniden yapılandırılmasıyla Telif Hakları Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Kurumsal kapasite geliştirme çalışmalarının sürdürülmesi ve yargısal sürecin hızlandırılmasına yönelik tedbirlerin alınması gerekmektedir.
Fikri mülkiyet sisteminden daha çok kullanıcının yararlanmasını sağlamak amacıyla, hibeden yurtdışı piyasalarda pazarlama ve tanıtım desteğine kadar geniş bir yelpazede destekleme araçları uygulanmaktadır. Ancak, imalat sanayiinin sistemden daha fazla yararlanmasına ve fikri mülkiyete dayalı bir rekabet ortamının oluşturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Firma düzeyinde ise fikri mülkiyet bilincinin ve yenilikçilik kültürünün, özellikle küçük ölçekli işletmelerde bu konudaki bilgi ve birikimin, artırılması gerekmektedir.
Telif haklarıyla korunan ve dünyada giderek önem kazanan kültür endüstrilerini izlemek ve politika oluşturmak için kayıt, veri ve ulusal istatistiklerin geliştirilmesi ihtiyacı önemini korumaktadır.
Fikri mülkiyetin korunması ve hakların kullanılması için etkin, yaygın ve toplumca benimsenmiş bir fikri mülkiyet hakları sistemi oluşturularak, fikri hakların ve bu haklara konu ürünlerin kalkınma sürecine katkısının artırılması temel amaçtır.
Tablo 22: Patent Başvurularında Gelişmeler ve Hedefler
2006
2012
2013
2018
Yerli Patent Başvuru Sayısı1
1.090
4.543
5.600
16.000
Yerli Patent Başvurularının Toplam İçerisindeki Payı (%)1
21
39
42
55
Türkiye Orijinli Uluslararası ve Bölgesel Patent Başvuru Sayısı2
605
1.130
1.260
2.140
Kaynak: Türk Patent Enstitüsü (TPE)
TPE’ye yapılan başvurulardır.
Uluslararası Patent Başvurusu (PCT) ve Avrupa Patenti (EPC) başvuruları toplamıdır.
Politikalar
Yargı, gümrük ve kolluk hizmetleri başta olmak üzere, kamuda fikri hakların korunması ve denetlenmesiyle ilgili birimlerde yeterli beşeri ve kurumsal kapasite oluşturulacaktır.
İşletmelerin fikri haklar sisteminden ve desteklerinden daha etkin yararlanmalarını sağlamak üzere teknoloji transfer ve yenilik merkezlerinde hizmet kapasitesi geliştirilecektir.
Fikri hakların ticarileştirilmesi konusunda mevcut mekanizmaların etkinliği artırılacaktır.
Fikri haklar sistemi konusunda kamuoyunun her düzeyde bilgilendirilmesine yönelik tanıtım ve eğitim faaliyetleriyle toplumsal bilincin artırılması sağlanacaktır.
Fikri haklara konu ürün ve eserlerin ülke ekonomisine katkısının tespiti, izlenmesi ve değerlendirilmesi sağlanacak, bilgi ve veri altyapısı güçlendirilecektir.
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin, ülkelerin rekabet gücünün artırılması, refah düzeyinin yükseltilmesi ve nitelikli istihdamın geliştirilmesi bakımından taşıdığı önem giderek artmaktadır. Başta mobil cihaz ve internet olmak üzere, küresel düzeyde hızla yaygınlaşan bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımıyla birlikte, bilgi yoğun ürün ve hizmetlere olan talep artmakta, ülkelerin bilgi tabanlı ekonomilere dönüşümleri hızlanmaktadır.
Ülkemizdeki bilgi toplumuna dönüşüm çalışmaları, 2003 yılından bu yana e-Dönüşüm Türkiye Projesi kapsamında yürütülmektedir. 2006-2010 döneminde ilk bilgi toplumu stratejisi ve eylem planı uygulanmıştır.
Ülkemizde son dönemde sabit ve mobil genişbant internet erişim hizmetlerinin yaygınlaşması yolunda önemli mesafe kaydedilmiştir. 2007 yılında yüzde 30,1 olan internet kullanan bireylerin oranı 2012 yılı sonunda yüzde 47,4’e, sabit genişbant internet abone sayısı ise 4,5 milyondan 7,8 milyona çıkmıştır. 2012 yılı sonu itibarıyla fiber internet abone sayısı 645 bini, 2009 yılında sunulmaya başlanan 3G mobil internet hizmeti abone sayısı ise 12,2 milyonu aşmıştır. Ayrıca, 10 ve üzeri çalışanı olan işletmeler içerisinde internet kullananların oranı yüzde 95 seviyesine yaklaşmıştır.
Elektronik ticaret hacmi son yıllarda önemli ölçüde artış göstermiştir. İnternetten gerçekleşen kartlı ödemeler tutarı 2006 yılında 2,4 milyar TL iken, 2012 yılında 30,7 milyar TL’ye ulaşmıştır.
Gelişen yayıncılık teknolojileri ile telekomünikasyon ve yayıncılık altyapıları arasındaki yakınsama sonucunda görsel-işitsel hizmetlere erişim kanalları çeşitlenmektedir. Geleneksel program akışlı doğrusal yayıncılıktan isteğe bağlı yayıncılık hizmetlerine doğru kayma yaşanmaktadır. 2011 yılında Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanunla karasal sayısal yayıncılığa geçiş süreci belirlenmiş ve isteğe bağlı yayıncılık hizmetlerinin ve yeni yayın ortamlarının gelişimine uygun düzenlemeler getirilmiştir.
Türkiye’nin bilgi toplumuna dönüşüm faaliyetlerinin hızlandırılması, büyümeyi desteklemek ve istihdam oluşturmak üzere bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımının etkinleştirilmesi gerekmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin toplum genelinde nitelikli ve bilinçli olarak kullanılmasına, farklı kesimler ve bölgeler arasındaki sayısal bölünmenin azaltılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
Elektronik haberleşme sektörüne ilişkin kanun 2008 yılında yenilenmiş, buna bağlı olarak ikincil düzenlemeler büyük ölçüde tamamlanmıştır. Elektronik haberleşme sektöründe rekabetin geliştirilmesi ve düzenlemelerin etkin uygulanması, genişbant altyapı ve hizmetlerinin hız, kalite ve maliyet açısından iyileştirilmesi ihtiyacı devam etmektedir.
Bilgi teknolojileri sektöründe güçlü bir piyasa yapısının tesis edilmesi önemini korumaktadır. Bilgi teknolojileri donanım harcamalarında etkinliğin sağlanmasına, katma değerli yazılım ve bilgi teknolojileri hizmetleri kullanımına ağırlık verilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojileri sektöründe nitelikli insan kaynağı açığı bulunmaktadır.
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı bünyesinde Siber Güvenlik Kurulu oluşturulmuş ve siber güvenlik alanındaki çalışmalar hız kazanmıştır. Kişisel verilerin korunması, ulusal bilgi güvenliği ve elektronik ticaret alanındaki düzenlemelerin tamamlanması ihtiyacı önemini korumaktadır.
İnternet ekonomisinin gelişimi, ülkemizin büyüme ve ihracat hedefleri bakımından önemli fırsatlar sunmaktadır.
Amaç ve Hedefler
Ülkemizin bilgi toplumuna dönüşümünü hızlandırmak üzere bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygın ve etkin kullanılması, bilgi tabanlı ekonomiye dönüşüm ve nitelikli istihdamı geliştirilmek amacıyla bilgi ve iletişim teknolojilerinden etkili bir araç olarak faydalanılması ve bu teknolojilerin üretiminde yerli katma değerin artırılması temel amaçtır.
Yayıncılık sektörünün, altyapı ve hizmetlerini çeşitlendirecek, sayısal dönüşümünü tamamlayacak şekilde geliştirilmesi ve kamu hizmeti yayınlarının toplumun farklı kesimlerinin beklentilerine uygun içeriklerle sunulması amaçlanmaktadır.
Tablo 23: Bilgi ve İletişim Teknolojileri Alanında Gelişmeler ve Hedefler
2006
2012
2013
2018
Genişbant Abone Yoğunluğu (%)¹
3,8
26,5
45,0
70,0
Genişbant Erişim Maliyeti/Kişi Başı GSYH (%)
---
2,0
1,8
1,0
İnternet Kullanan Bireylerin Oranı (%)2
30,13
47,4
50,0
75,0
Bilgi Teknolojileri Pazarı (Milyar Dolar)
5,1
10,5
11,6
23,0
Bilgi Teknolojileri İhracatı (Milyar Dolar)
0,1
0,5
0,8
2,0
e-Ticaret İşlem Hacmi (Milyar TL)4
2,4
30,7
40,0
170,0
İnternetten Alışveriş Yapanların Oranı (%)5
---
14,3
20,0
70,0
Kaynak: 2006 ve 2012 yılı verileri Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, TÜİK ve Bankalararası Kart Merkezine aittir. 2013 ve 2018 yılı verileri Onuncu Kalkınma Planı tahminleridir.
Genişbant abone sayısının nüfusa oranı olup, genişbant abone sayısına mobil genişbant aboneleri dâhildir.
16-74 yaş aralığında bulunan bireylerin herhangi bir zamanda kullanım oranıdır.
2007 yılı verisidir.
İnternet üzerinden gerçekleşen kartlı işlemler tutarıdır.
İnternet kullanan bireylerin son üç ay içinde kişisel kullanım amacıyla internet üzerinden mal veya hizmet siparişi verme ya da satın alma oranıdır.
Politikalar
Bilgi toplumuna dönüşüm çalışmaları birbirini tamamlayacak ve destekleyecek şekilde ilgili tarafların katılımı gözetilerek etkili bir koordinasyon içinde yürütülecektir.
Bilgi toplumuna dönüşüm sürecinde hayata geçirilecek politika, strateji ve uygulamaların belirlendiği yeni bilgi toplumu stratejisi ile eylem planı etkin biçimde uygulanacaktır.
İletişim teknolojileri altyapısı, uygun kalite ve fiyatlarla hizmet sunumuna imkân verecek şekilde geliştirilecek; başta fiber altyapı olmak üzere, yüksek hızlı internet erişim imkânı sunan sabit ve mobil yeni nesil erişim şebekelerinin yaygınlaştırılması sağlanacaktır.
Elektronik haberleşme sektöründe düzenlemelerin etkinliği artırılacak, sektördeki rekabet ve işbirliğinin gelişmesi temin edilecektir. Türkiye’nin uluslararası bir veri iletim merkezi haline gelmesi sağlanacaktır.
FATİH Projesi başta olmak üzere, kamu projelerindeki BİT ürün ve hizmet alım süreçleri, yerli katma değerin artırılmasını ve KOBİ’lerin gelişimini gözeten bir anlayışla düzenlenecektir.
Bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik Ar-Ge, yenilik ve ihracat teşviklerinin, belirlenecek öncelikli alanlarda, odaklı ve etkileri ölçülebilir bir yapıda uygulanması sağlanacaktır.
Başta KOBİ’ler olmak üzere işletmelerin iş verimliliğinin artırılmasında bilgi teknolojilerinden yararlanılacaktır. Bulut bilişim hizmetlerinin gelişebilmesi ve yaygınlaşması için gerekli yasal ve idari düzenlemeler yapılacaktır.
Akıllı uygulamaların sağlık, ulaştırma, bina, enerji ile afet ve su yönetimi gibi alanlar başta olmak üzere kullanımı yaygınlaştırılacaktır. Şehirlerin bilgi ve iletişim teknolojileri alanındaki altyapı, kapasite ve beceri düzeyleri artırılarak akıllı kentlere dönüşmesi desteklenecektir.
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımıyla elde edilebilecek ekonomik ve sosyal faydalar konusundaki farkındalık artırılacak, bu teknolojilere ilişkin beceriler geliştirilecektir.
Sayısal bölünme ve bu olgunun etkilerinin azaltılması için bu alandaki sosyal içerikli çalışmalar desteklenecektir.
Bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünün ihtiyaçları doğrultusunda gerekli eğitim ve istihdam programları uygulanacaktır.
Yüksek katma değerli internet girişimlerinin ortaya çıkması ve gelişimi desteklenecektir.
İnternet ekonomisinin gelişimi için gerekli teknik, hukuki ve idari altyapılar geliştirilecektir. Yerli internet girişimlerinin başta bölge ülkeleri olmak üzere yurtdışına açılmaları sağlanacaktır.
Sayısal içeriğin gelişmesi ve ticarileşmesi amacıyla, başta oyun olmak üzere mobil uygulama, yazılım ve bilgi teknolojileri hizmetleri desteklenecektir. İnternetteki Türkçe içeriğin nicelik ve nitelik açısından gelişmesi ve erişilebilir olması sağlanacaktır.
Kişisel verilerin korunması ve ulusal bilgi güvenliği alanlarında hukuki altyapı tamamlanacaktır.
Karasal vericiler üzerinden sayısal yayıncılığa geçiş süreci tamamlanacaktır. Analog yayınların sonlandırılmasıyla boşaltılacak olan frekans bandı etkin bir biçimde değerlendirilecektir.
