Organizational culturein private higher education: a case study of a new private universityin post-soviet azerbauan

48

Ray McGHEE

lər. Bir müəllimin dediyi kimi:"... Rektor universitədə hər şeyə cavabdehdir. Hər şeyi özü edir. Etməlidir də. Bu yeni fıkir olduğu üçün bizim bu mövzu-da səriştəmiz yoxdur". Rektor özü isə Xəzərin quruculuq tarixini və qarşı-laşdığı bütün maneələri "Xəzərin Sorağında" adh məqaləsində ətraflı izah edir. Və aydın olur ki, Xəzərin qurulması hökumət tərəfındən çox güclü müqavimətlə rastlaşıb. Universitənin strukturu, proqramlan, adı və dövlət universitələriylə bir arada necə mövcud olacağı rektorla hökumət məmurlan arasında uzun sürən mübahisələrin mövzusu olub.

Xəzər rəvayətinin bir aspekti də burada, dövlət universitələrindən fərqli olaraq, rüşvətin olmamasıdır. "Rüşvət qarşıhğında qiymət" sisteminin heç bir ünsürünə Xəzərdə təhəmmül edilmir. Rektor buna yol verməmək üçün tələbələrin və inzibatçılann rüşvət aldığını bildirdiyi bir neçə müəllimi işdən qovmuşdur. Onun bu mövzudakı kəskin mövqeyi tələbələrin və abituriyentlərin gözündə Xəzərin hörmətini daha da yüksəltmişdir.

Universitənin ilk illərində güc və avtoritet mərkəzi rektor idi. 0 zaman bir professor mənə demişdi: "Bütün məsələlərdə o özü qərar verir. Bəlkə də keçid dövrü olduğu üçün elə belə yaxşıdır. Ancaq biz öz sistemimizi yaratmaqdayıq". İndi Xəzər bir nəfərin idarə etdiyi qurum olmayıb, sistematik və prosedural qaydada tənzimlənən bir müəssisədir. Bu mövzuda rektorla söhbət etdiyim zaman, o, mənə bildirdi ki, universitədə bir çox məsələləri idarə edəcək qəyyumlar (hamilər) şurasının yaradılması onun da arzusudur. Ancaq bu anlayış Azərbaycanda bir çoxlanna yad olduğu üçün, hələ tezdir... Ümumiyyətlə, rektorun qərarvermədə sərbəst olmasına baxmayaraq, o, bundan sui-istifadə etmir və onun idarəetmə üsulu despotizmdən çox uzaqdır. Öz rəhbərlik üsulu haqqında rektor belə deyir: "Ümumiyyətlə mən utancaq adamam. İnsanlara amiranə davranmağı xoşlamıram. Müəllimləri toplayıb, məsələlərə icmanm nöqteyi-nəzərindən yanaşma metodundan istifadə etməyə çalışıram..."

Xəzərin bir təhsil ocağı kimi inkişafında və təşkilati mədəniyyətinin formalaşmasında, onun xarici təhsil ocaqlanyla əlaqələri də çox mühüm rol oynamışdır. Belə ki,bu əlaqələr sayəsində Xəzər Qərbin elm ocaqlannın ali təhsil sahəsindəki uğurlanyla tanış olmaq və eyni uğurlann Azərbaycanda əldə olunması metodlannı işləyib hazırlamaq imkanı tapır. Universitənin müəllim-tələbə heyəti bir çox təhsil təqaüdü və mübadilə proqramlannda iştirak etmişdir. Təkcə ABŞ-dan Corciya Dövlət,Corc Mason, Pürdyu ve Kaliforniya (Los Anceles) universitələri ilə sıx elaqələri olan Xəzərin, həmçinin, Kanada, Fransa, Avstraliya, Böyük Britaniya, Hollandiya və digər ölkələrin elm-təhsil ocaqlan ilə əlaqələri vardır. Los-Ancelesdəki Kali-forniya Universitəsi ilə altı illik əməkdaşlıq və mübadilə proqramında işti-rak edən Xəzər Universitəsi, bu proqramdan özünü yenilikçi özəl universitə kimi təkmilləşdirməkdə çox faydalanmışdır.

Beləliklə, Xəzər fərqli ünsürləri birləşdirən unikal bir təşkilati mədə-niyyət yaratmışdır. Bu, yerli adət və ənənələrin Qərbdən gələn yeniliklər və ideyalarla birləşərək, vəhdət təşkil etdiyi çox maraqlı bir fenomendir. Universitəni çox qeyri-stabil və çaxnaşmalı bir dövrdə yaradan rektorun uzaqgörən təşkilati siyasəti Xəzərin varlığını davam etdirməsinin təminatı-dır. Çünki öz ideyalan və idarəetmə üsulu ilə o, bu ali təhsil müəssisəsini mükəmməlliyin ən yüksək standartlanna çatmağa ilhamlandmr. Xəzər mədəniyyəti bu standartlara çatmağın ən uğurlu yoludur.