TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ VE İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ TALAS SAVAŞI (751)
NEDENİ: Orta Asya’da güçlü bir Türk devleti kalma-yınca, bu otorite boşluğundan faydalanmak ve Orta Asya’yı ele geçirmek isteyen Müslüman Araplar (Ab-basiler) ve Çinliler karşı karşıya gelmiştir.
SONUÇ: Karluk Türklerinin de yardımı ile savaşı Abbasiler kazanmıştır.
Türk Tarihi Açısından Önemi
Türkler tarihte ilk kez bu savaştan sonra
Dünya Kültür Tarihi Açısından Önemi
Esir düşen Çinli kağıt ustaları sayesinde ilk kez Çin’in dışında kağıt üretimi gerçekleşmiş-tir.
Çinlilere ait olan önemli buluşlar ( pusula, ba-rut ve matbaa ) İslam dünyasında da öğrenil-miş, Haçlı Seferleri sayesinde de bu teknik bu-luşlar Avrupalılar tarafından öğrenilmiştir.
İslam Tarihi Açısından Önemi
Ön Asya’nın Çin istilasına uğraması beklenir-ken, İslamiyet Orta Asya’ya kadar yayılma imkânı bulmuştur.
Türklerin İslamiyeti Kabul Etmelerinin Nedenleri
Göktanrı inancındaki tek tanrı inancı ile İsla-miyetteki tek Allah inanışının benzemesi.
Tanrı için kurban kesme inancının benzerliği.
Ölümden sonraki yaşamın varlığına olan inan-cın benzeşmesi.
Her iki dinde de cennet – cehennem inancının var olması.
Türklerdeki “cihan hakimiyeti” düşüncesi ile İslamiyetteki “cihat” anlayışı arasındaki ben-zerlik.
____________________________________________
NOT:Kısaca, eski Göktanrı inancı ile İslamiyet arasındaki benzerlikler Türklerin İslamiyete giri-şinde etkili olmuştur.
____________________________________________
İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ KARAHANLILAR (840 - 1212):
840 yılında, Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından, Türkistan (Maveraünnehir)’da ku-rulmuştur.
Bilinen ilk hükümdarları Bilge Kül Kadir Han’dır.
Satuk Buğra Han zamanında İslamiyeti resmi din olarak kabul etmişler ve Satuk Buğra Han, “Abdülkerim” adını almıştır.
Karahanlılar, Asya’da İslamiyeti kabul eden ilk Türk devletidir.
Taht kavgaları yüzünden 1042’de Doğu ve Ba-tı Karahanlılar diye ikiye ayrılmışlardır.
Doğu Karahanlılar 1211’de Karahitaylılar, Ba-tı Karahanlılar’da 1212’de Harzemşahlar tara-fından yıkılmıştır.
GAZNELİLER (963–1187):
Alp Tigin tarafından, Afganistan’ın Gazne şehrinde kurulmuştur.
En ünlü hükümdarları Gazneli Mahmut’-tur.
Gazneli Mahmut, tarihte “sultan” ünvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.
Gazneli Mahmut, Hindistan’a yaptığı 17 sefer ile İslamiyetin Hindistan’a girmesini sağlamıştır.
Sultan Mesut, 1040’da Horasan’ı ele ge-çirmek isteyen Büyük Selçuklu Devleti ile Dandanakan Savaşını yapmıştır.
Dandanakan Savaşı’nda yenilen Gazneli-ler yıkılma sürecine girerlerken, savaşı ka-zanan Büyük Selçuklular, kuruluş dönem-lerini tamamlayıp, yükselme dönemine geçmişlerdir.
Gazneliler, 1187’de Afganistan’ın yerlile-rinden Gurlular tarafından yıkılmışlardır.
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040–1157):
Oğuzların Üçoklar koluna bağlı Kınık bo-yundandırlar.
Oğuz adı “kabileler” anlamına gelmekte-dir. Kelimenin aslı Okuz’dur. Ok: kabile,
Z: çoğul eki, U: Kaynaştırmadır.
Oğuz kelimesi:Bizans kaynaklarında Uz, Arap kaynaklarında Guz, Rus kay-naklarında ise Tork veya Torki olarak geçmektedir.
Oğuzların İslamiyeti kabul edenlerine Türkmen, bunların Anadolu’ya geldikten sonra göçebe hayatı devam ettirenlerine Yörük denmiştir.
Selçuklu devletine adını veren Selçuk Bey Oğuz Yabgu Devleti’nde ordu komutanı ( Subaşı ) idi. Yabgu ile arası açılınca hal-kı ile birlikte Cent şehrine gitmiş ve bura-da İslamiyeti kabul etmişlerdir.
Selçuk Bey ve yanındakilerin İslamiyeti kabul etmelerinde kendi inançları ile İsla-miyet arasındaki benzerlikler ve Yabgu’-ya karşı komşuları olan Müslümanların desteğini kazanmak etkili olmuştur.
Selçuk Bey’in ölümünden sonra yerine oğlu Arslan Yabgu geçti. Ancak Selçuklu tehlikesinin daha fazla büyümesini iste-meyen Gazneli Mahmut tarafından tuzağa
düşürülerek, Hindistan’daki Kalincar kalesine
hapsettirildi ve burada öldü.
Arslan Yabgu’nun yerine Selçuk Bey’in torun-ları ve devletin asıl kurucuları kabul edilen Tuğrul ve Çağrı Beyler geçmiştir. Tuğrul Bey siyasi lider, Çağrı Bey ise askeri lider olarak Selçukluları yönetmişlerdir.
Tuğrul Bey zamanında, Gazneliler ile Danda-nakan Savaşı yapılmıştır.
Abbasi halifesi Kaim-bi Emrillah, Şii Büveyh-oğullarına karşı Tuğrul Bey’den yardım iste-miştir. Tuğrul Bey, Büveyhoğullarını ortadan kaldırmış ve İslam devletinin siyasi liderliğini ele geçirmiştir. Abbasi halifesinin elinde sade-ce dini yetkilerini bırakmıştır.
____________________________________________
NOT: Bu olay dünyada ilk laik uygulamanın Fran-sız İhtilalinden çok daha önce Büyük Selçuklular zamanında gerçekleştirildiğini göstermektedir.
____________________________________________
Selçuklular zamanında Anadolu’ya ilk Türk akınları Çağrı Bey tarafından 1015’de başlatıl-mıştır. Bu akınların amacı; Anadolu’yu yakın-dan tanımak ve keşfetmektir.
Bu akınlar esnasında 1048’de Bizans ile Pasin-ler Savaşı yapılmıştır. Pasinler Savaşı, Selçuk-luların Anadolu için Bizans ile yaptıkları ve kazandıkları ilk savaştır.
Tuğrul Bey 1063’de öldü. Çocuğu olmadığı için yerine Çağrı Bey’in büyük oğlu Süleyman geçti. Ancak kardeşi Alparslan, bunu kabul et-meyerek ayaklandı ve Süleyman’ı öldürerek tahta çıktı. Nizam-ül Mülk’ü de vezirliğe atadı
Alparslan döneminde Azerbaycan, Suriye ve Kuzey Irak Selçuklu hakimiyetine girmiştir.
Alparslan döneminin en önemli olayı Malaz-girt savaşıdır.
Malazgirt Savaşı ( 26 Ağustos 1071 )
Nedeni: Türklerin Anadolu’yu almak istemeleri, buna karşılık Bizans’ın Türkleri Anadolu’dan at-mak istemeleri.
Sonuçları:
Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.
Türkiye Tarihi başladı.
İslamiyet üzerindeki en büyük tehdit olan Bizans tehlikesi ortadan kalktı.
Bizans’ın, Türklere karşı Avrupa’dan yardım istemesi Haçlı seferlerinin baş-lamasına neden oldu.
Alparslan, 1072’de esir alınan Behram kalesi komutanı Yusuf Mirza tarafından hançerlene-rek öldürülmüş, yerine oğlu Melikşah geçmiş-tir.
Melikşah dönemi Selçukluların en parlak dö-nemidir.
Melikşah döneminde Selçuklu devlet yöneti-minde İran kökenlilerin ve İran kültürünün et-kisi artmıştır.
Mali işlerin düzenlenmesi amacıyla, güneş yılı esasına dayalı Celali Takvimi düzenlenerek, uygulamaya konulmuştur.
Bu dönemde Batınilerin yıkıcı faaliyetleri art-mıştır.
Vezir Nizam-ül Mülk ve Melikşah Batıniler tarafından öldürülmüştür.
Melikşah’ın ölümünden sonra başlayan taht kavgaları Sultan Sencer’in tahta çıkmasıyla sona ermiştir.
Sencer döneminin en önemli olayı Karahitay-lılar ile 1141’de yapılan Katvan Savaşıdır. Bu savaşın kaybedilmesiyle Selçuklular çöküş sü-recine girmişler ve Sultan Sencer’in ölümün-den sonra da yıkılarak dağılmışlardır (1157).
Büyük Selçukluların Dağılma Nedenleri
Taht kavgaları.
Atabeylerin zararlı çalışmaları.
Batınilerin ve Şiilerin zararlı faaliyetleri.
Haçlı seferlerinin yarattığı yıpranma.
Önemli görevlere sürekli İranlıların getirilme-sinin Türkmenleri küstürmesi ve Türkmenlerin isyanlar çıkartması.
Abbasi halifelerinin eski siyasi güçlerine ka-vuşmak için yaptıkları çalışmalar.
Büyük Selçuklu Devleti’nin Dağılması ile Ortaya Çıkan Devletler ve Atabeylikler
Devletler:
Kirman Selçukluları
Horasan Selçukluları
Irak Selçukluları
Suriye Selçukluları
Türkiye Selçukluları
Harzemşahlar
Atabeylikler:
Fars (Salgurlular) Atabeyliği
Musul (Zengiler) Atabeyliği
Azerbaycan (İldenizoğulları) Atabeyliği
Şam (Börioğulları) Atabeyliği
Erbil (Begteginoğulları) Atabeyliği
____________________________________________ ATABEY: Büyük Selçuklularda, Melik olarak ad-landırılan sultan çocukları eyaletlere vali olarak atanırlarken yanlarına onları eğitmeleri için tecrü-beli devlet adamları verilirdi. Bunlara atabey de-nirdi.
Zararları: Her atabey, kendi yetiştirdiği şehzade-nin sultan olmasını isterdi. Bu yüzden taht kavgala-rına neden olurlardı. Bazende devletin zayıf anla-rında bulundukları yerin yönetimine el koyarlardı.
BATINİLER: Hasan Sabbah’ın kurduğu mezhebe Batıni, taraftarlarına da Batıniler denir. Merkezleri İran’daki Alamut kalesidir. Mısır’daki Şii Fatımi devletinden destek görmüşlerdir. Türk ve İslam âleminin önde gelen kişilerine düzenledik-leri suikastlarla Selçuklulara ve Abbasilere büyük zarar vermişlerdir. Batınileri 13. yüzyılda Ön As-ya’yı istila eden Moğollar (İlhanlılar) tarafından ortadan kaldırılmışlardır. TÜRKİYE TARİHİ Anadolu’ya İlk Türk Akınları: Anadolu’ya ilk Türk akınları Hunlar tarafından yapılmıştır. İkinci akınları 6. yüzyılda Sabar (Sabir-Sibir) Türkleri gerçekleştirmiş-tir. Anadolu’yu yurt edinmek amacıyla keşif ve yıprat-maya yönelik akınları Büyük Selçuklu Devleti liderle-rinden Çağrı Bey başlatmıştır.
Anadolu (Anatolia) adı, güneşin doğduğu yer anla-mına gelmektedir. Bu deyim daha çok Batılı araştırma-cılar tarafından kullanılmıştır. İslam yazarları Anado-lu’yu Memalik-i Rum ya da Diyar-ı Rum diye adlan-dırmışlardır. 12. yüzyıldan itibaren Avrupalılar Anado-lu’ya Turkia (Türk yurdu) demişlerdir. Anadolu için Küçük Asya adını kullanan Batılı yazarlar da olmuş-tur.
Türkiye Tarihi’nin Bölümleri
Oğuz Türklerinin Anadolu’ya gelişi ve ilk bü-yük Türk Beylikleri dönemi.
Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti dönemi.
Anadolu Türkmen Beylikleri Dönemi
Osmanlı İmparatorluğu Dönemi
Türkiye Cumhuriyeti Devleti Dönemi
MALAZGİRT ZAFERİNDEN SONRA ANADOLU’DA KURULAN İLK BÜYÜK TÜRK BEYLİKLERİ DÖNEMİ
a) Saltuklular (1072–1202):
Doğu Anadolu’da Ebul Kasım Saltuk tarafın-dan, merkez Erzurum olarak kurulmuştur.
Danişmentlilerle ittifak kurarak Haçlılara karşı savaştılar.
Gürcülerle savaştılar.
Türkiye Selçuklu Sultanı II. Rükneddin Süley-man Şah tarafından Türkiye Selçuklu toprakla-rına katıldılar (1202).
Erzurum’da Kale Camii, Tepsi Minare (Saat Kulesi), Ulu Camii, Üç Kümbetler, Tercan’-da Mama Hatun Kervansarayı ve Kümbeti bugün hala ayakta kalabilmiş eserleridir.
b) Mengücekliler (1080–1228):
Mengücek (Ahmet) Gazi tarafından, Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar yörelerinde kurulmuştur.
Gürcülere ve Rumlara karşı savaştılar.
I.Alâeddin Keykubat tarafından yıkıldılar.
Divriği Kalesi, Ulu Camii, Kale Camii, Kayıtbay Camii,Darü's-Şifâ, Sitti Melek, Kamereddin ve Kemankes türbeleri ile medreseler, Mengücüklüler'in Divriği'deyap-tırdıkları baslıca eserlerdir.
NOT: Erzincan’da Mengüceklerden hiçbir eser gü-nümüze kadar gelememiştir. Bunun nedeni; bölge-de sık sık meydana gelen depremler ve Moğol istila-sı sırasında şehrin tahrip edilmesidir. c) Danişmentliler (1080–1178):
Melikşah’ın komutanlarından Danişmentoğlu Ahmet Gazi tarafından Sivas merkez olmak üzere kurulmuştur.
Haçlılara, Bizans’a ve Ermenilere karşı savaş-tılar.
Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan tara-fından yıkıldılar.
Kayseri’de Ulu Camii, Tokat ve Niksar’da Yağıbasan Medreseleri, Sivas’ta İki Kubbeli Medrese, Niksar’da Nizamettin Medresesi, Amasya’da Halifet Gazi Kümbeti Danişmentlerden kalan başlıca eserlerdir.
d) Artuklular (1102–1409):
Alparslan’ın komutanlarından Artuk Bey’in oğulları tarafından Mardin, Diyarbakır ve Ela-zığ’da kuruldular.
Mardin Artukluları: Artuk Bey’in oğlu İlgazi tarafından merkez Mardin ola-rak kuruldular. Haçlılara karşı başarılı savaşlar yaptılar. Karakoyunlu hü-kümdarı Kara Yusuf tarafından yıkıl-dılar.
Elazığ (Harput) Artukluları: İmamed-din Ebu Bekir tarafından, merkez Ela-zığ olarak kuruldu. Anadolu Selçuklu Sultanı I.Alâeddin Keykubat tarafın-dan yıkıldılar.
Hasan Keyf (Diyarbakır) Artukluları: Artuk Bey’in oğlu Sökmen Bey tara-fından Diyarbakır’da kuruldu. Beyli-ğin merkezi önce Hasan Keyf (Hısn-ı Keyfa) iken daha sonra Diyarbakır’a taşınmıştır. Eyyubiler tarafından yıkıl-mışlardır.
Diyarbakır’da Ulu Cami, Silvan’da Ulu Cami Mardin’de Zinciriye ve Mesudiye Medrese-leri, Ulu Cami, Babüsur cami, Batman Çayı üzerinde Malabadi Köprüsü Artuklulardan kalan başlıca eserlerdir.
____________________________________________
NOT: Bu beylikler, Anadolu’nun Türkleşmesini sağlamak ve fethini çabuklaştırmak amacıyla ku-rulmuşlar ve bunda da başarılı olmuşlardır.
____________________________________________
ANADOLU (TÜRKİYE) SELÇUKLU DEVLETİ DÖNEMİ
Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından 1075’-te İznik’te kurulmuştur.
İznik’in I. Haçlı Seferinde Haçlıların eline geçmesi üzerine merkez Konya’ya taşınmış ve Konya Selçukluları diye anılmışlardır.
İlk büyük hükümdarları I. Kılıç Arslan’dır.
____________________________________________
NOT: Süleyman Şah, bugünkü, Suriye sınırları içinde bulunan Caber Kalesi eteklerine gömüldü. Günümüzde “Türk Mezarı” diye adlandırılan bu mezarın yeri, Suriye’nin Fırat üzerinde kurduğu baraj nedeniyle 1975 yılında değiştirildi. Mezar, Türkiye sınırına 75 km mesafedeki Karakonzari Köyü yakınına nakledildi. Bu mezarın bulunduğu yer, Lozan Antlaşması’na göre Türk toprağı ola-rak kabul edilmiştir. Bugün güvenliği Türk asker-leri tarafından sağlanmaktadır.
____________________________________________
I. Kılıç Arslan Dönemi (1092–1107)
Anadolu Selçuklu Devleti’ni tam bağımsız ha-le getirmiştir.
Bizans imparatoru Aleksi Komnen’in entrika-ları sonucu ilk Türk denizcisi Çaka Bey’i orta-dan kaldırmıştır.
Haçlılarla mücadele etmiştir.
Anadolu Türkmen birliğini sağlamaya çalış-mıştır.
Büyük Selçuklu Devleti’nin tahtını ele geçir-mek için yaptığı mücadele sırasında Habur Ir-mağı’nı geçerken boğularak ölmüştür.
I. Mesut Dönemi (1116–1155)
Kardeşleri ile taht mücadelesi ederek tahta çık-mıştır.
II. Haçlı Seferi orduları ve Bizans ile mücade-le etmiştir.
Anadolu Selçuklularının ilk parasını bastırmıştır (bakırdan).
Anadolu Türkmen birliğini sağlamaya çalış-mıştır.
II. Kılıç Arslan Dönemi (1155–1192)
Anadolu Türkmen birliğini sağlamaya çalış-mış ve Danişmentlilere son vermiştir.
Devrinin en önemli olayı Miryokefalon Sava-şı’dır.
Miryokefalon Savaşı (1176)
a) Bizans Kralı Manuel Komnen ile II. Kılıç
Arslan arasında olmuştur.
b) Bizans ordusu büyük bir bozguna uğratıl-
mıştır.
NOT: Miryokefalon Savaşı, Anadolu’yu kesin ola-rak Türklerin ikinci yurdu haline getirmiştir.
NOT: 1) Malazgirt ile Anadolu’nun kapıları Türk-lere açılmıştır.
2) Miryokefalon Savaşı ile Anadolu’yu ke-sin olarak Türklerin ikinci yurdu haline gelmiştir.
3) Büyük Taarruz ile Anadolu’nun Türk Yurdu olduğu tüm Dünyaya gösterilmiştir.
4) Lozan Antlaşması ile Anadolu’nun tapu-su alınmıştır. I. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi (1192–1196)(1205–1211)
İki kere tahta çıkmıştır.
Antalya’yı fethederek burayı ithalat ve ihracat limanı haline getirmiştir.
I. İzzeddin Keykavus Dönemi (1211–1220)
Sinop’u fethederek burayı ithalat ve ihracat li-manı haline getirmiştir.
Kıbrıs ile ticaret antlaşması yaptı.
O’nun zamanında Anadolu, doğu-batı ve ku-zey-güney yönünde ticaret kervanlarının gelip geçtiği canlı bir ticaret ülkesi olmuştur. Pek çok kervansaray yaptırmıştır.
I. Alâeddin Keykubat Dönemi (1220–1237)
Dönemi Anadolu Selçuklu Devleti’nin en par-lak dönemidir.
Alanya’yı (Alaiye) alarak, bir tersane yaptır-mıştır.
Suğdak (Kırım) alınarak, Karadeniz’de tam bir egemenlik kurmuştur.
Moğollardan kaçan Türkmenleri uç bölgelere yerleştirmiştir. (Bunlardan biri de Osmanoğul-larıdır)
Anadolu’da Türkmen birliğini tamamen sağla-mıştır.
Devrinin en büyük tehlikesi doğudan gelen Moğol tehlikesidir.
Bu tehlikeye karşı, Eyyubilerle anlaşma yap-mış, Harzemşahlar’ı Doğu Anadolu’ya tampon devlet olarak yerleştirmiş ve şehirlerin surları-nı güçlendirmiştir.
Harzemşahlar ile Yassıçemen Savaşını yapa-rak, onları yıkmıştır.
Konya’yı önemli bir Türk-İslam merkezi hali-ne getirmiş, bilginleri, şairleri korumuş onlarla sohbetlerde bulunmuştur. (Mevlana, bunların en ünlüsüdür.)
Sultan Hanı adını taşıyan, biri Konya-Aksa-ray, diğeri de Kayseri-Sivas yolunda olan ker-vansarayları yaptırarak Anadolu’da ticaretin gelişmesinde önemli rol oynamıştır.
Oğlu Gıyaseddin ve veziri Sadettin Köpek ta-rafından zehirlenerek öldürülmüştür.
II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi (1237–1246)
İçki ve eğlenceye düşkün olup iyi bir devlet adamı değildi.
Döneminin önemli ilk olayı Babailer (Baba İshak) Ayaklanması’dır.
NOT: Bu ayaklanma Baba İshak isimli yarı şaman, yarı Müslüman biri tarafından çıkarılmıştır. Türki-ye Tarihi’nin ilk dini karakterli ayaklanmasıdır.
Döneminin en önemli olayı Kösedağ Savaşı’-dır. (1243)
Kösedağ Savaşı (26 Haziran 1243)
Moğolların İlhanlı kolu ile Anadolu Selçuklu-ları arasında olmuştur.
Anadolu Selçuklu Devleti yenilmiş ve Moğol-ların hâkimiyeti altına girmiştir.
Anadolu’da dirlik ve düzen bozulmuştur.
NOT: Kösedağ Savaşı, Anadolu Selçuklu Devleti’-nin yavaş yavaş çöküntüye gitmesine yol açarken, Anadolu Türkmen Beylikleri Devri’nin de başlan-gıcı olmuştur. ANADOLU TÜRKMEN BEYLİKLERİ DÖNEMİ KARAMANOĞULLARI
Konya, Karaman ve Ermenak dolaylarında Kerimüddin Karaman Bey tarafından kurul-muştur.
Anadolu’da kurulan Türkmen Beyliklerinin en genişidir.
Anadolu’da Türkçe’yi ilk defa resmi devlet di-li haline getirmişlerdir. (Karamanoğlu Meh-met Bey, 13 Mayıs 1277)
NOT: Karamanoğulları kendilerini Anadolu Sel-çuklu Devleti’nin devamı saydıklarından, Anado-lu’-da Türk birliğini kurma hakkının kendilerine ait olduğuna inanmışlardır.
NOT: Osmanlı Devleti’ni en çok uğraştıran beylik-tir. Yıldırım Bayezid tarafından ortadan kaldırıl-mışsa da Ankara Savaşı ile yeniden diriltilmişler-dir. II. Bayezid tarafından tamamen ortadan kaldı-rılmışlardır. GERMİYANOĞULLARI
Yakup Bey tarafından, Kütahya, Eskişehir do-laylarında kurulmuştur.
Çeyiz ve miras yoluyla Osmanlılara katıl-mışlardır.
OSMANOĞULLARI
Ertuğrul Gazi tarafından, uç beyliği olarak, Söğüt, Domaniç yaylasında (Bilecik) kurul-muşlardır.
CANDAROĞULLARI
Şemseddin Yaman Candar tarafından, Kas-tamonu ve Sinop yörelerinde kurulmuştur. İs-fendiyaroğulları adıyla da anılırlar.
Denizcilikle uğraşmışlardır.
KARESİOĞULLARI
Kalem Bey ve Karesi Bey tarafından, Balıke-sir merkez olarak kurulmuşlardır.
Osmanlı Devleti’ne bağlanan ilk Türkmen Beyliği’dir.
Denizcilikle uğraşmışlardır.
SARUHANOĞULLARI
Saruhan Bey tarafından, Manisa ve çevresin-de kurulmuştur.
Denizcilikle uğraşmışlardır.
AYDINOĞULLARI
Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından Aydın, Birgi, Selçuk ve Tire yörelerinde kurulmuştur.
Gazi Umur Bey zamanında Haçlılarla müca-dele etmişlerdir.
Denizcilikle uğraşmışlardır.
MENTEŞEOĞULLARI
Menteşe Bey tarafından, Muğla ve Fethiye yörelerinde kurulmuştur.
Denizcilikle uğraşmışlardır.
HAMİDOĞULLARI
Feleküddin Dündar Bey tarafından Isparta, Eğridir, Yalvaç (Göller Yöresi) ve Antalya do-laylarında kurulmuştur.
Denizcilikle uğraşmışlardır.
RAMAZANOĞULLARI
Ramazan Bey tarafından Adana ve Çukuro-va’-da kurulmuştur.
DULKADİROĞULLARI
Karaca Bey tarafından merkez önce Elbistan, daha sonra Maraş olarak kurulmuştur.
ERETNA VE KADI BURHANEDDİN DEVLETLERİ
Uygur Türklerinden Eretna Bey tarafından, merkez önce Sivas sonra Kayseri olarak kurul-muştur.
Eretna Bey’in ölümünden sonra çıkan karışık-lıklardan yararlanan vezir Kadı Burhaneddin, yönetimi ele geçirerek kendi adı ile anılan devletini kurmuştur.
