Ortadoğu ve kuzey afriKA’da (mena) su

Grafik 2: Lider Çokuluslular Arasındaki Ortaklıklar



Kaynak: PSIRU veritabanı, 2002. V.Popov tarafından Social Network Analysis temel alınarak hazırlanmıştır.

B. YOKSULLARA HİZMET

Gelişmekte olan ülkelerde yoksullara temiz su sağlama sorunu herkesin gündemindeki en önemli konudur. Dünya Bankası bunun yapılabileceğini ve bunun özel sektör katılımı ile yapılması gerektiğini ısrarla belirtmektedir. Özellikle Suez, yoksullara sunulan hizmetin genişletilmesinin en iyi yolunun suyun özelleştirilmesi olduğunu savunmaktadır. Ayrıca şirketin Latin Amerika’daki imtiyazlarında, yoksullara su dağıtımında başarılı olabileceğini ve olduğunu ifade etmektedir. Dünya Bankası’na ve diğer raporlara göre özel su imtiyazları “yoksullar- lehine” yapılabilir. Fakat bu iyimserlik herkes tarafından paylaşılmamaktadır.

Ocak 2002’de Dünya Bankası’nın su birimi, özel sektörün yoksullar için hizmet sunamayacağını belirtmiştir. Konuşmacı dünyanın en büyük dördüncü su şirketi olan Saur International’in üst yöneticisi J.F. Talbot’dır. Talbot, çok büyük çaptaki ihtiyaçlardan bahsetmiş, su arzının yaygınlaştırılmasının sürdürülebilir kalkınma için gerekli olduğunu açıklamış; fakat açıkça da “acaba bu iyi ve çekici bir iş midir?” diye sormuştur. Daha sonra özel sektörün bir yatırımcı olarak rolüne ilişkin bazı ortak düşünceleri, regülasyon ile kârlılık arasındaki uygunluk ve maliyet iyileştirmesinin uygulanabilirliğini reddetmiş ve devlet yardımlarının ve uygun şartlı kredilerin gerekli olduğunu belirtmiştir. Özelleştirmenin otomatik olarak özel fonlarla bağlantılı olduğu varsayımına da karşı çıkmıştır: “İmtiyaz sözleşmeleri ve yoksulluğa ilişkin çoğu zaman erken ya da basitçe gerçekçi olmayan bir vurgu...herhangi bir işin iyi bir iş olması gerektiği ve özel sektörün sınırsız fonlara sahip olduğu inancı...” Ayrıca özel sektör basitçe söz konusu finansal kapasiteye sahip değildir: “ihtiyaçların derecesi özel sektörün finansal kapasitesinin ve risk alma kapasitesinin çok uzağındadır.”

Talbot daha sıkı sözleşme ve düzenlemelerin iş dünyası açısından bazı şeyleri daha kötü yapacağı uyarısında bulunmaktadır: riskteki genel artış şu nedenlerle daha kötü olacaktır: “uygun olmayan sözleşme sınırlamaları...uygun olmayan düzenleyici güç ve müdahale...” ve aynı zamanda “gerçekçi olmayan hizmet düzeylerine vurgu...gelişmekte olan ülkelere Avrupa standartlarını uygulama çabaları...”

Sonuçta Talbot, kullanıcılardan elde edilecek maliyet iyileştirmelerini reddetmektedir: “su için ödenen ücretler gelişmekte olan ülkelerde artık gerçekçi değildir: Hatta Avrupa ve ABD hizmetler için yardım yapmaktadır. Hizmet kullanıcıları sosyal projeler için değil, gerekli yatırımlar düzeyi için bile ödeme yapamaz...”

Talbot’un görüşüne göre, bu tür problemlerin çözümü kamu sektörü yardımları, uygun şartlı krediler ve garantilerdir: “Önemli bağışlar ve uygun şartlı krediler gerekli yatırımları karşılamak için kaçınılmazdır...Gelişmekte olan ülkelerde su sektörünün büyümesi büyük ölçüde uygun şartlardaki fonlara ve devlet yardımlarına bağlıdır.” Dünya Bankası’nın rolü bu tür kredi ve yardımların sağlanmasını koordine etme, gelişmekte olan ülkelere ne yapmalarını söyleme ve özel şirketlerin bir ortağı olarak hareket etmedir: “Dünya Bankası’nın yatırım finansmanı ve koordinatörü olarak kilit rolü...uluslararası kredi kuruluşlarının harekete geçmesi konusunda politik bir rol...gelişmekte olan ve ağır borçlu olan ülkelerde su sektöründe politik danışman rolü...özel sektör çıkarlarına bir karşı-denge değil, ortak.”

Talbot sonuç açıklamasında, Dünya Bankası tarafından koordine edilen bu tür yardım ve uygun şartlı krediler olmazsa çokulusluların çekileceğini belirtmiştir.