Otuz biRİNCİ DӘRS

ALTMIŞINCI DӘRS

SӘFӘR ZAMANI RİAYӘT OLUNAN QAYDA-QANUNLAR

Səfər tədarükü görən hər bir şəxs səfərə çıxmazdan əvvəl yol yoldaşı ilə əlaqəli olan bir neçə məsələyə diqqət yetirməlidir:

1. YOL YOLDAŞININ SEÇİLMӘSİ

Səfərə çıxan hər bir şəxs səfərin həm maraqlı, həm də təhlükəsiz olması üçün özünə yol yoldaşı seçməlidir. Beləliklə o, özünə həm köməkçi, həm də yeni yoldaş qazanmış olur. İmam Cə᾿fər Sadiq (ə) buyurur: «Peyğəmbər (s) buyurardı: İnsanların ən pisinin kim olduğunu bilmək istəyirsinizmi?» Dedilər: Bəli, ey Allahın peyğəmbəri. Buyurdu: «O kəsdir ki, yola tək çıxmış, yoldaşlarından öz köməyini əsirgəmiş və öz xidmətçiləri ilə kobud davranmış olsun».¹

Başqa bir hədisdə buyurur:

«Peyğəmbər (s) bu üç şəxsi lə᾿nətləyərdi: Yol azuqəsini tək yeyənləri, evdə tək yatanları və səhrada tək səfərə çıxanları».²

Peyğəmbər (s) buyurur:

«Әvvəl yol yoldaşını seçin, sonra səfərə çıxın».³

Eyni zamanda yol yoldaşının kimliyinə diqqət yetirilməli, səfərə münasib şəxslər seçilməlidir. Çünki qarşılıqlı tə᾿sir qoyma hallarından biri də səfər zamanı yol yoldaşları ilə bərqərar olunan yoldaşlıq münasibətlərindən irəli gəlir. Bunun üçün də səfər zamanı xoş tə᾿sir bağışlayan şəxslərlə yol yoldaşı olmaq lazımdır.

Həzrət Әli (ə) buyurur:

«Hörmətlə yanaşdığınız, lakin sizə qarşı həmin münasibəti bəsləməyənlərlə yol yoldaşı olmayın».⁴

2. HAQLARIN ÖDӘNİLMӘSİ

Səfərə çıxmazdan əvvəl hər bir şəxs ailə üzvlərinin və ya himayəsində olan şəxslərin maddi təlabatını ödəməli, borclu olduğu şəxslərə öz borcunu qaytarmalı, buna imkanı olmadığı təqdirdə isə, bu işə öz yaxınlarını vəsiyyət etməlidir.

Eyni zamanda bu işə ilahi hökmlərin icrasında da böyük diqqət yetirmək lazımdır.

3. YOL AZUQӘSİ

Yola çıxmazdan əvvəl səfər boyu istifadə olunacaq yemək-içmək azuqəsi tədarük görmək lazımdır. Әks təqdirdə, səfər olduqca məşəqqətli və başqalarının narahatçılığına səbəb olacaqdır.

Peyğəmbər (s) buyurur:

«İnsanın şərəf və böyüklüyünə dəlalət edən şeylərdən biri də səfər zamanı yola azuqə götürməsidir».¹

Başqa bir hədisdə buyurur:

«Sünnəmdən biri də cəm halda səfərə çıxarkən müsafirlərin hər biri öz xərcini əvvəlcədən ayırmasıdır. Çünki bu, hər bir insana ucalıq və şərəf nəsib edir».²

Yə᾿ni, müsafirlərin hər biri bərabər olaraq yol xərclərini öz aralarında bölməli və beləliklə həm yol xərci az olan şəxslərin təhqir olmasına, həm də başqalarının onun xərcini ödəməyə yol verməməlidir. Belə bir şəraitdə müsafirlər yüksək əxlaqa malik olacaqlar.

4. ZİKR VӘ DUA

Yaxşı olar ki, müsafirlər yola çıxmazdan əvvəl Allahın adını zikr edib öz səfərlərini Qur᾿an, ayətəl-kürsi və ya Mə᾿sum imamlardan (ə) nəql olunmuş dualarla başlasınlar.

Nəql olunmuş rəvayətlərdən birində səfər zamanı imam Sadiq (ə)-ın bu duanı oxuduğu göstərilir:

«İlahi! Yolumuzu uğurlu və asan et və sağlamlığımızı daha da artır».³

Başqa bir rəvayətdə deyilir: İmam Sadiq (ə) hər hansı bir işə başlamazdan əvvəl bu ayəni oxuyardı:

«...Bunları bizə ram edən Allah pak və müqəddəsdir! [Әgər Allahın köməyi olmasaydı] bizim onlara gücümüz çatmazdı».⁴

Daha sonra yeddi dəfə «Subhanəllah», yeddi dəfə «Әlhəmdulillah», yeddi dəfə də «La İlahə İlləllah» deyərdi.

İmam Riza (ə) buyurur:

«İstər səfər üçün, istərsə də adi hallarda evinizdən çıxmaq istərkən deyin: Allahın adı ilə! Allaha iman gətirib Ona arxalandım. Allah necə istəsə, elə də olacaqdır. Ondan böyük və əzəmətli qüdrət sahibi yoxdur».⁵

5. SӘDӘQӘ

İslam dininin tə᾿kidlə tövsiyə etdiyi məsələlərdən biri də səfərin uğurlu keçməsi üçün yola çıxmazdan əvvəl yoxsul və imkansızlara maddi yardımın olunmasıdır. Belə ki, nəql olunmuş bir çox rəvayətlərdə sədəqə verməklə səfər zamanı bir çox təhlükələrin qarşısının alındığı göstərilir.

Peyğəmbər (s) buyurur:

«Sədəqə bəlaları dəf edir».¹

«Sədəqə yetmiş növ şər və pisliklərin qapısını bağlayır».

«Sədəqə ən azı cüzam xəstəliyi kimi yetmiş növ dərd bəlanı insandan dəf edir».²

«Sədəqə ağır ölümün qarşısını alır».³

6. ANLAŞIQLIQ

Səfər zamanı müsafirlər bir-birləri ilə gülərüz və mehribanlıqla davranmalıdırlar. Çünki kobud rəftar, anlaşılmazlıq və qaraqabaqlıq əxlaq normalarına zidd olmaqla yanaşı, səfərin olduqca ağır və dözülməz keçməsinə də səbəb olur.

Peyğəmbər (s) buyurur:

«İki nəfər şəxs bir-birləri ilə həmsöhbət olduğu zaman daha mülayim davranan şəxs daha çox savab qazanaraq Allahın nəzərində daha sevimli olar».⁴

Başqa bir hədisdə buyurur:

«Müsafirlərə xas olan əxlaqi xüsusiyyətlərdən biri də yol azuqəsinin başqalarına verilməsi və yol yoldaşları ilə gözəl davranaraq günaha yol vermədən zarafat etmələridir.»⁵

Әli (ə) buyurur:

«Әdəb və mə᾿rifət sahibi olan müsafirlərə xas olan xüsusiyyətlər bunlardan ibarətdir:

1. Yol azuqəsini başqalarına təklif etmək;

2. Yol yoldaşları ilə az müxalifət etmək;

3. Harada olursa olsun, Allahı yad etmək».

İmam Cə᾿fər Sadiq (ə) buyurur:

«Mürüvvət sahibi müsafirlər bu xüsusiyyətlərə malik olarlar:

1. Yol azuqəsini yol yoldaşlarına təklif etmək;

2. Allahın narazılığına səbəb olan zarafat etməmək;

3. Yol yoldaşları ilə müxalifət etməmək;

4. Ayrıldıqdan sonra yol yoldaşlarına xoşagəlməz sözlər deməmək».⁶

Başqa bir hədisdə buyurur: «Loğman oğluna tövsiyə edərək dedi: «Səfərə çıxdığınız zaman yoldaşlarınla bütün işlərdə məsləhətləş və onlara bolluca sevinc bəxş et. Yol azuqəndən onlara da təklif et, onlar da səni öz süfrələrinə də᾿vət etdikdə də᾿vətlərini qəbul et və səndən kömək istədikdə köməyini onlardan əsirgəmə».⁷